Shedia

EN GR

25/06/2014

Φως στις σκιές της πόλης, του Χρήστου Αλεφάντη

Άστεγοι αναλαμβάνουν ως οδηγοί περιηγήσεις στους δρόμους των μεγαλουπόλεων της Ευρώπης, αναδεικνύοντας την άλλη πλευρά της ζωής. 
 
«Η ηρωίνη στο δρόμο είναι μόνο κατά 3% ώς 5% καθαρή. Οι έμποροι τη νοθεύουν με ζάχαρη, ποντικοφάρμακο, ασπιρίνη και ό,τι άλλο μπορεί να σκαρφιστούν που μοιάζει με ηρωίνη για να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους. Ήθελα κάπου 400 ευρώ την ημέρα για τις δόσεις μου…» αφηγείται ο Πίτερ.
–Και πού τα έβρισκες τόσα χρήματα; Τον ρωτά μια νεαρή κοπέλα από το γκρουπ.
 
–Έκλεβα. Όταν είσαι χρήστης, η βασική σου δουλειά είναι να βρεις λεφτά. Πριν από δέκα χρόνια, ήταν εύκολο να κλέβεις. Σήμερα, δεν είναι και τόσο.
 
Το πρόσωπό του είναι ανέκφραστο. Μοιάζει σαν να είναι συναισθηματικά αποστασιοποιημένος από εκείνα τα μαύρα χρόνια. Σαν να έχει αποτινάξει όλους εκείνους τους «σταυρούς» που κουβαλούσε.
 
Ο Πίτερ είναι ο οδηγός μας. Ο Πίτερ είναι πωλητής του περιοδικού δρόμου του Αμβούργου «Hinz&Kunzt». Δεν κατάφερε ποτέ να ξεπεράσει τη διάλυση της οικογένειάς του. Βρέθηκε στο δρόμο, έπεσε στη χρήση. Το ξεπέρασε.
 
Η ένταξή του στο δίκτυο πωλητών του «Hinz&Kunzt»  ήταν ένα σημαντικό βήμα, παραδέχεται ο ίδιος.
 
Σήμερα, όμως, δεν μας μιλάει ως πωλητής του περιοδικού δρόμου του Αμβούργου. Μας μιλάει ως βασικός οδηγός των περιηγήσεων που διοργανώνει κάθε εβδομάδα το περιοδικό «Hinz&Kunzt».
 
Περιηγήσεις στην πόλη με οδηγούς τους (νυν και πρώην) άστεγους πωλητές, που απευθύνονται σε ντόπιους και ξένους που θέλουν να γνωρίσουν την πόλη… αλλιώς.
 
Να μάθουν για την κοινωνική της ιστορία, την ανθρωπολογία της, από τη μοναδική οπτική και εμπειρία ανθρώπων που έχουν ή είχαν αναγκαστεί να κάνουν το δρόμο «σπίτι τους».
 
 
Η ανταπόκριση είναι τεράστια. 
 
«Κάθε χρόνο, μας επισκέπτοναι πάνω από 120 σχολεία και, βέβαια, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι», μας ενημέρωσε η αρχισυντάκτρια του περιοδικού, Μπίργκιτ Μίλερ, όταν την επισκεφθήκαμε στα γραφεία της, τη δεύτερη κιόλας μέρα του Ιανουαρίου.
 
Εκεί είχαμε κάνει και την πρώτη γνωριμία με τον ίδιο τον Πίτερ.
 
«Ανυπομονούσε να σας γνωρίσει», μας είπε η Μίλερ, καθώς έκανε τις συστάσεις.
 
Ήταν όπως και στην περιήγηση. Ανέκφραστος, αλλά πρόθυμος να απαντήσει σε όλες τις ερωτήσεις. 
 
«Μου αρέσει πολύ αυτό που κάνω. Και δεν είναι μόνο τα λεφτά (σ.σ. το κόστος της περιήγησης είναι 10 ευρώ το άτομο), αλλά και η ευκαιρία που μου δίνεται να γνωριστώ με άλλους ανθρώπους. Να τους πω πράγματα που ίσως να μην έχουν την ευκαιρία να ακούσουν ή να μάθουν αλλιώς», μας είπε.
 
 
Στις περιηγήσεις του Αμβούργου δηλώνουν συμμετοχή άνθρωποι όλων των ηλικιών, ντόπιοι και ξένοι. 
 
Άραγε, έχει γίνει αποδέκτης προσβλητικών ή δύσκολων ερωτήσεων;
 
«Όχι. Αλλά, ούτως ή άλλως, δεν υπάρχει δύσκολη ερώτηση. Απαντάω σε όλες, ακόμη και στις πιο προσωπικές. Οι άνθρωποι, πάντως, που δηλώνουν συμμετοχή σε αυτού του τύπου της περιηγήσεις είναι γενικώς ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένοι και έχουν καλή αντίληψη για τα όρια που ίσως δεν πρέπει να περάσουν».
 
Η περιήγηση ξεκίνησε από τα γραφεία του περιοδικού. Μαζί του ήταν και ο Χάραλντ, επίσης πωλητής και άστεγος. 
 
Στη μικρή αίθουσα στην πίσω πλευρά των γραφείων, είχαν συγκεντρωθεί περίπου 15 άτομα, όλα νέα παιδιά ώς 25 χρονών.
 
 
Ο Πίτερ και ο Χάραλντ συστήθηκαν με μια μικρή αφήγηση: Πώς βρέθηκαν στο δρόμο.
 
Όταν τελείωσαν, δεν έγινε καμία ερώτηση.
 
Οι αναφορές του Πίτερ στο παρελθόν και στο πώς έβρισκε τα λεφτά να συντηρήσει τον καταστροφικό εθισμό του έγιναν στη δεύτερη στάση της περιήγησης. Ήταν απέναντι από ένα «Shooting Gallery» (πρόκειται για επιτηρούμενους χώρους χρήσης ναρκωτικών όπου οι τοξικοεξαρτημένοι μπορούν να προσέλθουν για τη δόση τους. Τους παρέχονται καθαρές σύριγγες, ιατρική και ψυχολογική υποστήριξη).
 
Στη μιάμιση ώρα περίπου που κράτησε η περιήγηση, κάναμε πέντε στάσεις. Ξεκινήσαμε με μία δομή της εκκλησιαστικής οργάνωσης «Caritas», όπου παρέχεται αποθηκευτικός χώρος στους άστεγους. Εκεί, μπορούν να αφήσουν τα όποια υπάρχοντά τους, από λίγες ώρες ώς και για διάστημα τεσσάρων μηνών. Η τρίτη στάση ήταν έξω από μια παλιά γκρι πολυκατοικία. Εδώ, ο Πίτερ και ο Χάραλντ μάς μίλησαν για το οξύμωρο να υπάρχουν τόσα κενά κτίρια και την ίδια στιγμή τόσες χιλιάδες άνθρωποι να μένουν στο δρόμο. Τα συγκεκριμένα, πάντως, ο δήμος τα είχε αξιοποιήσει και τα είχε παραδώσει για χρήση από άστεγους.
 
Η τέταρτη στάση ήταν στο σταθμό του Αμβούργου, στην πλευρά όπου υπάρχει μια υπηρεσία του «Στρατού Σωτηρίας». Εδώ, παρέχονται πληροφορίες για ξενώνες και άλλα πρόχειρα καταλύματα, φθηνό φαγητό και άλλες υπηρεσίες.
 
Ο Χάραλντ θα μας πει πως πολλοί άστεγοι έχουν και ένα σκύλο κοντά τους. Είναι η μοναδική τους συντροφιά, η οικογένειά τους. 
 
Το θέμα είναι ότι οι ξενώνες φιλοξενίας αστέγων του Αμβούργου δεν δέχονται ζώα, οπότε πολλοί άστεγοι επιλέγουν να κοιμούνται στο δρόμο παρά να εγκαταλείψουν την «οικογένειά» τους.
 
Φτάνοντας στο τέρμα της διαδρομής, ο Πίτερ μάς έδωσε μια συμβουλή: «Μη δίνετε ποτέ χρήματα σε επαίτες και ειδικά σε χρήστες…».
 
Περιμέναμε λίγο, μέχρι να σκορπίσει το πλήθος, για να τον αποχαιρετήσουμε και εμείς και να μας πει δυο κουβέντες. Ηταν η πρώτη φορά που χαμογέλασε.
 
Αλλά δεν ήταν ικανοποιημένος. 
 
Το γκρουπ τού φάνηκε αδιάφορο, έγιναν ελάχιστες ερωτήσεις. Του αρέσει όταν ο κόσμος δείχνει ενδιαφέρον και ζητάει να μάθει πράγματα. Σήμερα, δεν συνέβη.
 
 
Ανάλογη ήταν η εμπειρία που ζήσαμε λίγες μέρες νωρίτερα στο Αννόβερο. Η βόλτα ξεκίνησε από τα γραφεία του περιοδικού, ακολουθώντας μια διαδρομή που περνούσε έξω από τις σημαντικές κοινωνικές δομές της πόλης.
 
Εδώ, οι ενδιαφερόμενοι ήταν πιο ενεργοί, ρωτούσαν, διέκοπταν, συμπλήρωναν. Μια κυρία, γύρω στα 45, κουβαλούσε ένα σάκο μαζί της. 
 
«Θέλω να συναντήσω έναν άστεγο να του δώσω λίγα ρούχα», λέει άκομψα κάποια στιγμή στον Βέρνερ, τον οδηγό μας. Αυτός προσπάθησε να της εξηγήσει ότι το πιθανότερο είναι πως δεν θα συμβεί κάτι τέτοιο και πως ο σκοπός της μικρής αυτής βόλτας έχει άλλο νόημα.
 
Η κυρία άκουσε, αλλά δεν κατάλαβε.
 
Στη μέση της διαδρομής, μας εγκατέλειψε.
 
Ο Βέρνερ ήταν εμφανώς στεναχωρημένος.
 
«Δεν είναι λίγοι», θα μας πει αργότερα, «εκείνοι που εγκαταλείπουν τη βόλτα στη μέση. Δεν μπορώ να καταλάβω τι είδους προσδοκίες έχουν…» κατέληξε
 
«Η κοινωνική λειτουργός μου, το κορίτσι μου και το Facebook με βοήθησαν να ξεπεράσω τα ναρκωτικά. Το Facebook μού έτρωγε τόσο πολύ χρόνο, που ξεχνούσα τα ναρκωτικά», μας είπε, ξεκινώντας την περιήγηση, και έβαλε τα γέλια.
 
Έμοιαζε να τα έχει αφήσει όλα πίσω του.
 
Τι θα δεις
 
Στις γερμανικές πόλεις, αλλά και στη Βασιλεία της Ελβετίας, οι περιηγήσεις των αστέγων ακολουθούν σχεδόν αποκλειστικά διαδρομές που έχουν σχέση με τον κοινωνικό αποκλεισμό και τις δομές που υποστηρίζουν άστεγους, εξαρτημένους και άλλους ανθρώπους που βιώνουν τον κοινωνικό αποκλεισμό. 
 
Οι προσωπικές αφηγήσεις των οδηγών, η μοναδική οπτική που έχουν για την πόλη είναι συγκλονιστικές. Είναι ένα ολόκληρο εκπαιδευτικό εργαλείο. Αυτό το έχουν συνειδητοποιήσει οι γερμανοί δάσκαλοι, που στέλνουν κατά χιλιάδες τους μαθητές σε αυτές τις, πραγματικά, μοναδικές περιηγήσεις.
 
Δεν είναι τόσο το τι θα δεις, αλλά το τι θα ακούσεις.
 
Σε άλλες πόλεις, όπως στη Βαρκελώνη, στην Πράγα ή στο Λονδίνο, οι περιηγήσεις αυτές έχουν και μια πιο τουριστική προσέγγιση. Ο κοινωνικός τους προσανατολισμός εμπλουτίζεται με στοιχεία γενικότερου ενδιαφέροντος για την πόλη. Για τους ανθρώπους της, τη μουσική της, τη νυχτερινή της ζωή, ακόμη και τη street art.
 
Στο Λονδίνο, για παράδειγμα, μία από τις περιηγήσεις που προσφέρει το «Unseen Tours» (sockmobevents.org.uk) δείχνει στους επισκέπτες τη μουσική σκηνή του Κάμπντεν και καταλήγει σε μια… μπιραρία.
 
Στη Βαρκελώνη (www.hiddencitytours.com), μία από τις διαδρομές περνάει μέσα από την κεντρική αγορά της καταλανικής πρωτεύουσας, τη Boqueria, και καταλήγει σε ένα… tapas bar.
 
Οι περιηγήσεις της σχεδίας!
 
Μετά από έρευνα και προετοιμασία που κράτησε πάνω από ένα χρόνο, η «σχεδία» είναι έτοιμη να ξεκινήσει τις δικές της ξεχωριστές περιηγήσεις στο κέντρο της Αθήνας (αρχικά) με οδηγούς ανθρώπους (πωλητές) της «σχεδίας».
 
Από τις αρχές του περασμένου χρόνου, επισκεφθήκαμε εμείς (ή οι… φίλοι μας, αφού δεν μας το επέτρεπαν οι οικονομικές μας δυνάμεις) αντίστοιχες περιηγήσεις σε άλλες μεγαλουπόλεις της Ευρώπης. Λονδίνο, Μόναχο, Βερολίνο, Άμστερνταμ, Αννόβερο, Αμβούργο, Κίελο. Μιλήσαμε με τους διοργανωτές των περιηγήσεων, αλλά, κυρίως, με τους ίδιους τους οδηγούς. Η δική τους μαρτυρία ήταν εκείνη που μας έπεισε.
 
Οι περιηγήσεις της «σχεδίας» θα έχουν αφετηρία τα γραφεία μας στο Μεταξουργείο και θα ακολουθούν τα προσωπικά μονοπάτια των τριών πρώτων «οδηγών» μας. Του Λάμπρου, του Χρήστου και του Γιάννη.
 
Όμως, στόχος μας είναι οι περιηγήσεις της «σχεδίας» να μην είναι μονάχα η προσωπική αφήγηση ή η ενημέρωση για τις κοινωνικές δομές της Αθήνας, όσο συγκλονιστικές και αν είναι αυτές οι ιστορίες από μόνες τους.
 
Βασική προτεραιότητα είναι οι περιηγήσεις αυτές να αποτελέσουν ένα νέο εργαλείο μάθησης για όλους, ξεκινώντας, βεβαίως, από τους ίδιους τους οδηγούς.
 
Έτσι, έχουμε ζητήσει τη συνδρομή από επαγγελματίες που γνωρίζουν –καθένας από τη δική του πλευρά– την πρωτεύουσα. Ιστορικοί, αρχιτέκτονες, αθηναιογράφοι ανταποκρίθηκαν στην πρόσκληση της «σχεδίας». Τις τελευταίες εβδομάδες, συναντιούνται όλοι μαζί τακτικά στα γραφεία μας και ανταλλάσσουν εμπειρίες και γνώσεις.
 
Μαθαίνει ο ένας από τον άλλον, μαζί χαράσσουν τα μονοπάτια της πόλης που θα ακολουθήσουν οι οδηγοί με τους ενδιαφερόμενους επισκέπτες. 
 
Επικοινωνήσαμε, επίσης, και με το Σωματείο Διπλωματούχων Ξεναγών, οι οποίοι, χωρίς δεύτερη σκέψη, δέχθηκαν να δώσουν τις υπερπολύτιμες δικές τους γνώσεις και υπηρεσίες. Όπου μπορούν. Είμαστε πολύ χαρούμενοι που τους έχουμε στο πλευρό μας.
 
Στα τέλη Ιουνίου, θα έχει ολοκληρωθεί η χάραξη της πρώτης διαδρομής. Οι ιδέες είναι πολλές, ο ενθουσιασμός μεγάλος.
 
Όλοι συμφωνούμε ότι η βόλτα θα πρέπει να συνδυάζει την προσωπική αφήγηση, με την (άλλη) πραγματικότητα που πολλοί εξ ημών ακόμα και σήμερα αγνοούμε, αλλά και με μια ξεχωριστή ματιά για την υπέροχη ιστορία της Αθήνας.
 
Λεπτομέρειες θα ανακοινωθούν εντός των επόμενων ημερών, τόσο στην επίσημη ιστοσελίδα της «σχεδίας» όσο και στο www.facebook.com (shedia.streetpaper)

ΑΡΘΡΑ ΤΕΥΧΟΥΣ


ΓΙΝΕ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΗΣ

©ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΜΚΟ - ΝΙΚΙΟΥ 2 - 10560 ΑΘΗΝΑ

Τηλ: +30 213 023 1220 Email: info@shedia.gr

DotByDot