Shedia

EN GR

14/11/2018

Tαξίδι στο απροσδόκητο

Κείμενο: Δανάη Αλεξάκη
 
 
Οι κοινωνικές περιηγήσεις της «σχεδίας» κάνουν το αόρατο ορατό, συμβάλλοντας στον αγώνα ενάντια στο φόβο και στην προκατάληψη για τον διπλανό μας,  που δεν είναι πια διπλανός, αλλά  και για την ίδια μας την πόλη.
 
 
Η οδός Σοφοκλέους, στο κέντρο της Αθήνας, εκτείνεται σε περίπου 800 μέτρα, τα οποία με μονάχα 8-10 λεπτά περπάτημα μπορείς να τα διανύσεις. Κι όμως, άμα σταθείς και χαζέψεις τον κόσμο που περνά, βλέπεις ότι οι περισσότεροι επιλέγουν η «βόλτα» να σταματήσει στη διασταύρωση με την οδό Αιόλου ή, στην καλύτερη περίπτωση, έως σε αυτή με την οδό Αθηνάς. Η διαδρομή έως την ένωση με την οδό Σωκράτους και λίγο πιο κάτω με την οδό Μενάνδρου είναι για πολλούς άγνωστη. Εξάλλου, στο ύψος μετά την Αιόλου, το σκηνικό του δρόμου αλλάζει. Δεν υπάρχει η αίγλη του κτιρίου που στέγαζε έως το 2007 το Χρηματιστήριο Αθηνών, ούτε αυτού της Εθνικής Τράπεζας. Δεν συναντάς καλοφωτισμένα πολυκαταστήματα και καφέ, ενώ σίγουρα δεν θα ανταμώσεις με καλοντυμένες κυρίες με ψηλά τακούνια, ούτε με κυρίους με φρεσκοσιδερωμένα πουκάμισα και αυστηρές γραβάτες. Από την οδό Αθηνάς και μετά η εικόνα «ζωηρεύει» από την πολυπολιτισμικότητα που επικρατεί, τα μπερδεμένα ελληνικά, τους άστεγους, τα νεαρά «αγριμάκια» που παίζουν στο πεζοδρόμιο, τις μυρωδιές από τα μπαχάρια, τα βότανα και το πλαστικό της φθηνής χοντρής γαλάζιας σακούλας που κυριαρχεί στα μαγαζάκια κάθε λογής, αλλά κυρίως από τα βλέμματα που διασταυρώνονται και χαμηλώνουν γρήγορα, αφήνοντας διάχυτη μια αίσθηση φόβου. 
 
Το πρόγραμμα περιηγήσεων «Αόρατες Διαδρομές», που αυτό το μήνα συμπληρώνει τέσσερα χρόνια ζωής, με οδηγούς νυν και πρώην άστεγους συμπολίτες μας, αποπειράται να «φωτίσει» αυτή την –για πολλούς– άγνωστη πλευρά του κέντρου της πόλης, αυτήν την –για ακόμα πιο πολλούς– άγνωστη πλευρά της ζωής. 
Πρόκειται για έναν περίπατο στην πόλη που ξεκινά από την πλατεία Βάθης και καταλήγει στη Βαρβάκειο Αγορά. Κατά μήκος της διαδρομής –η οποία χαράκτηκε το καλοκαίρι του 2014 με την αρωγή των ανθρώπων του Σωματείου Διπλωματούχων Ξεναγών– γίνονται έξι συνολικά στάσεις και αναφορές διακριτικά έξω από κάποιες από τις σημαντικότερες (πού να χωρέσουν όλες σε ένα δίωρο;) κοινωνικές δομές του κέντρου της πόλης: συσσίτια, υπνωτήρια, κέντρα απεξάρτησης, κέντρα ημέρας κ.ά, με βασικό στόχο να ενημερώσουν και να αφυπνίσουν τον επισκέπτη, να τον κάνουν γνώστη και κοινωνό της αλήθειας, να τον κάνουν «συμμέτοχο» στη λύση. Παράλληλα, οι «Αόρατες Διαδρομές» λειτουργούν ως ένα ακόμη εργαλείο ενεργοποίησης και ενδυνάμωσης των «οδηγών», πωλητές της «σχεδίας» όλοι, οι οποίοι περνούν από μια αρκετά επίμονη και επίπονη εκπαιδευτική διαδικασία πριν αναλάβουν ρόλο. Εργαλείο ενεργοποίησης, αλλά και πηγή εσόδων μαζί, αφού από το κόστος συμμετοχής σε κάθε διαδρομή, ένα σημαντικό ποσοστό (κατά τα πρότυπα του περιοδικού) πηγαίνει απευθείας στην τσέπη τους.
 
 
«Όταν ξεκινήσαμε την πρωτοβουλία, πριν από τέσσερα χρόνια, πιστεύαμε και συζητούσαμε με τον κόσμο ότι πρόκειται για μία δράση που θα μας βοηθήσει να ξεπεράσουμε το φόβο και την προκατάληψη για τον διπλανό μας, που δεν είναι πια διπλανός, γιατί έχει χάσει το σπίτι του και είναι πλέον στο δρόμο. Πολύ γρήγορα, όμως, συνειδητοποιήσαμε ότι οι “Αόρατες Διαδρομές” είναι ένα μέσο για να ξεπεράσουμε το φόβο και την προκατάληψη για την ίδια μας την πόλη. Αλήθεια, πόσοι Αθηναίοι έχουν περπατήσει στη Ζήνωνος, στη Δεληγιώργη και στη Μενάνδρου; Διαπιστώνουμε ότι είναι πάρα πολλοί», σημειώνει ένας εκ των υπευθύνων των «Αόρατων Διαδρομών» και συνεχίζει: «Μας επισκέπτονται κάθε χρόνο εκατοντάδες μαθητές από σχολεία όλης της πόλης, από ιδιωτικά και δημόσια. Πολλοί από αυτούς τους νέους πολίτες δεν έχουν κατέβει ποτέ καν στην Ομόνοια. Έρχονται ακόμη και πολλοί γονείς με τα παιδιά τους που νιώθουν μια ασφάλεια να περπατήσουν μαζί μας στο κέντρο της Αθήνας. “Θέλω το παιδί μου να γνωρίσει και αυτή την πλευρά της πόλης που ζει”, μας λένε. Είναι μια συγκλονιστικά χρήσιμη εμπειρία γι’ αυτούς, για όλους μας». 
 
Ο ΚΟΣΜΟΣ ΑΛΛΙΩΣ
«Εμπειρία ζωής» είναι οι δύο λέξεις που επέλεξε για να χαρακτηρίσει τις «Αόρατες Διαδρομές» η Μαρία Γάτου, η οποία ήταν πωλήτρια του περιοδικού από το 2013 και οδηγός περίπου για μία διετία (2014-2016). Πλέον, η Μαρία έχει βρει δουλειά και δικό της σπιτικό, ενώ από την εμπειρία της ως άστεγη στην Αθήνα δεν κρατά μονάχα τις δυσκολίες, αλλά κυρίως το ότι «η ανθρώπινη επαφή στο δρόμο» είναι αληθινή, δεν είναι από συμφέρον. 
 
«Την πρώτη φορά που ανέλαβα ως οδηγός στη περιήγηση είχα άγχος και απέφευγα να κοιτάζω στα μάτια τον κόσμο που συμμετείχε. Σιγά σιγά, όμως, η ντροπή υποχώρησε. Με βοήθησαν τα καλά λόγια που ακούγαμε μετά το τέλος της διαδρομής», αναφέρει η ίδια, ενώ σημειώνει ότι, με τον καιρό, αισθάνθηκε άνετα, ακόμα και απέναντι στις πιο «αυθόρμητες» ερωτήσεις που έκαναν τα γκρουπ των μαθητών. 
Ο εκπαιδευτικός χαρακτήρας που εμπεριέχεται στις «Αόρατες Διαδρομές» αφορά τη δυνατότητα που προσφέρει στους νέους να ξεπεράσουν όχι μονάχα το φόβο και την προκατάληψη για τον άστεγο-διπλανό τους, αλλά και για την ίδια την πόλη. Κυρίως, όμως, να έρθουν αντιμέτωποι με μια διαφορετική πραγματικότητα, να ενημερωθούν για τις διεξόδους που υπάρχουν εάν κάποτε η ζωή τους «αλλάξει» ρότα. Και αυτά «από πρώτο χέρι». Όχι μέσα από κάποια στήλη εφημερίδας ή ένα τηλεοπτικό ρεπορτάζ, αλλά κοιτάζοντας στα μάτια και συνομιλώντας απευθείας με τον ίδιο τον άνθρωπο που βιώνει αυτή τη στιγμή το πρόβλημα.
Αυτό είναι και το σημαντικότερο στοιχείο των «Αόρατων Διαδρομών». Ως «μια εμπειρία που θα σου αλλάξει τον τρόπο που αντικρίζεις τον κόσμο», την περιέγραψε η Μαρία Βλαχοπούλου, μαθήτρια της Δευτέρας Λυκείου του Αρσακείου Τοσιτσείου Λυκείου, η οποία συμμετείχε, μαζί με την τάξη της, σε μια «αόρατη διαδρομή» στις αρχές του Φλεβάρη. 
«Οι περισσότεροι συμμαθητές μου και εγώ έχουμε επισκεφτεί τοποθεσίες κοντά στο κέντρο, όμως κανείς δεν γνώριζε αυτή την πτυχή της πόλης μας. Είναι συνταρακτικό να κάνεις ένα βήμα προς την πραγματικότητα και να αντικρίζεις ανθρώπους με εντελώς διαφορετικό τρόπο ζωής. Μπορεί να γνωρίζουμε τα ποσοστά της φτώχειας στη χώρα μας, όμως ποιος πραγματικά ξέρει πού κοιμούνται, πού σιτίζονται και πού περιθάλπονται οι άποροι συμπολίτες μας; Μέσα από το απροσδόκητο ταξίδι στην καθημερινότητα ενός άστεγου μάθαμε για τα κτίρια που έχουν παραχωρηθεί για τη στέγαση των απόρων, για τα συσσίτια και για την προσφορά των “Γιατρών του Κόσμου”. 
 
Σημαντική ήταν η συζήτηση πάνω στο θέμα των ναρκωτικών ουσιών και η πληροφόρηση για τα κέντρα απεξάρτησης. Πέρα από τις πληροφορίες που είναι πάντα χρήσιμες, αντικρίσαμε με τα ίδια μας τα μάτια τη φτώχεια στους δρόμους, τον πόνο και τη μοναξιά των απόρων. Αναμφίβολα, συνειδητοποιήσαμε μέσα από την εξαιρετική παρουσία του οδηγού μας κ. Μιχάλη, ο οποίος μας μιλούσε εμπεριστατωμένα και με ειλικρίνεια, πως ένας άστεγος συνάνθρωπός μας εξακολουθεί να έχει ηθικές αξίες, αξιοπρέπεια, τιμιότητα και ψυχικό σθένος», επισήμανε, καταλήγοντας ίσως στον πιο δόκιμο ορισμό της πρωτοβουλίας των περιηγήσεων της σχεδίας»: «Για να αντιληφθούμε την αδήριτη ανάγκη για ανθρωπιά και για συλλογική ή μεμονωμένη καταπολέμηση της δυστυχίας που προκαλεί η φτώχεια, αρκεί μια συμμετοχή στο πρόγραμμα “Αόρατες Διαδρομές”».
Οι μαθητές λυκείου της Λεοντείου Σχολής Νέας Σμύρνης, περιγράφοντας τη δική τους εμπειρία κάπου στα τέλη του Ιανουαρίου, εξέφρασαν το θαυμασμό τους για τους οδηγούς τους, τον Μιχάλη, τη Δήμητρα και τον Λάμπρο, «οι οποίοι μας αφηγήθηκαν τις δικές τους εμπειρίες από τη ζωή στο δρόμο και τη συμβολή του περιοδικού στην κοινωνική τους επανένταξη. Μέσα από τις “Αόρατες Διαδρομές” συνειδητοποιήσαμε πως η Αθήνα δεν έχει μόνο την Ακρόπολη, αλλά και μια άλλη αθέατη πλευρά. Αυτήν της φτώχειας, της ανέχειας και της περιθωριοποίησης, αλλά και της ανθρωπιάς και της αλληλεγγύης. Αξίζουν θερμά συγχαρητήρια και τον απεριόριστο θαυμασμό μας όλοι αυτοί που δεν εγκαταλείπουν, δεν παραιτούνται, αντιθέτως, είναι παρόντες, παλεύουν, αγαπούν τη ζωή και προσδίδουν νέα διάσταση στη λέξη και την έννοια άνθρωπος».
 
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ
H συμμετοχή του κ. Γιάννη Νικολόπουλου και του κ. Ανδρέα Φατούρου, δύο εκ των τριών συνιδρυτών της «Clio Muse», της ηλεκτρονικής πλατφόρμας διαχείρισης και μεταπώλησης ψηφιακών ξεναγήσεων (https://cliomusetours.com), σε μια περιήγηση της «σχεδίας» πριν από ενάμιση χρόνο στάθηκε αρκετή ώστε να συμπεριλάβουν τις «Αόρατες Διαδρομές» στην ηλεκτρονική εφαρμογή που έχουν δημιουργήσει. 
«Πολλοί νομίζουμε ότι οι άστεγοι που συναντάμε στους δρόμους δεν είχαν ζωή πριν», αναφέρει ο Ανδρέας, προσθέτοντας ότι «ήταν ένα μεγάλο χαστούκι η περιήγηση στις “Αόρατες Διαδρομές”. Όποιος δεν το έχει βιώσει δεν μπορεί να καταλάβει πώς είναι να ζεις στο δρόμο. Και είναι κάτι που μπορεί να συμβεί στον καθένα μας. Εκτιμήσαμε ότι η πρωτοβουλία αυτή πρέπει να γίνει περισσότερο γνωστή». 
Στο πλαίσιο αυτό, η «Clio Muse» εντάσσει από τούτο το Σεπτέμβρη τις «Αόρατες Διαδρομές» στις ξεναγήσεις της, με την εφαρμογή να διατίθεται δωρεάν σε τρεις γλώσσες: αγγλικά, γερμανικά και ελληνικά. Αξίζει να σημειωθεί πως η δημιουργία της «Clio Muse» έγινε το 2014 και ήδη συνεργάζεται με 15 τουριστικά γραφεία του εξωτερικού, με ιστοσελίδες όπως οι Viator (TripAdvisor), GetYourGuide, booking κ.ά, ενώ μετρά περισσότερους από 10 χιλιάδες χρήστες και 120 θεματικές ξεναγήσεις σε Ελλάδα και Ιταλία. 
 
«Θέλαμε να φτιάξουμε ένα εργαλείο μέσω του οποίου η κατανόηση της τέχνης και της ιστορίας να γίνεται με έναν απλό τρόπο, να στρέψουμε το ενδιαφέρον του κόσμου στον πολιτισμό», αναφέρει ο Ανδρέας, προσθέτοντας ότι «σε αντίθεση με άλλες παρόμοιες πλατφόρμες, στην “Clio Muse” μπορεί ο χρήστης να βρει ξεναγήσεις γραμμένες από ειδικούς (ξεναγούς, αρχαιολόγους, ιστορικούς κ.ά.) και με ένα χαμηλό κόστος να βιώσει μια απρόσμενη ξενάγηση –την οποία θα κρατήσει για πάντα– όπως, για παράδειγμα, “Η Αθήνα του Παπαδιαμάντη”, όπου σε μια διαδρομή πέντε χιλιομέτρων ξετυλίγεται η ζωή και το έργο του σπουδαίου λογοτέχνη».
Η αθέατη πλευρά της πόλης, η Αθήνα των αλληλεγγύης, η χώρα των ανθρώπων που εξακολουθούν να επιμένουν και να αγωνίζονται προσελκύει το ενδιαφέρον όλο και περισσότερων ξένων επισκεπτών (κυρίως από τη Γερμανία, αλλά και άλλων ευρωπαϊκών χωρών). Χαρακτηριστικό το παράδειγμα των 45 γερμανών δικαστικών που τον Ιούνιο, αφού πρώτα είχαν επισκεφτεί το Yπουργείο Δικαιοσύνης, το Υπουργείο Εργασίας κ.λπ., ήρθαν «αντιμέτωποι» με τη διαφορετική πλευρά της Αθήνας. Ολοκληρώνοντας την περιήγηση, είπαν στον οδηγό τους: «Σας ευχαριστούμε. Τώρα έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα της κατάστασης που επικρατεί στην πόλη».
 
Σχολιάζοντας τις «Αόρατες Διαδρομές» στον ιστότοπο tripadvisor της «σχεδίας», μια χρήστρια από το Ντάλας του Τέξας αναφέρει πως «εάν θέλετε να γνωρίσετε την αληθινή όψη της Αθήνας, αυτή είναι η περιήγηση που πρέπει να κάνετε», ενώ μια άλλη χρήστρια, η Ράκελ από το Εδιμβούργο, επισημαίνει ότι «ο κ. Μιχάλης μάς πρόσφερε μια μοναδική εικόνα για την πόλη του, αλλά και την ιστορία του. Ήμασταν ένα γκρουπ επισκεπτών από διάφορες χώρες, αλλά τόσο ο οδηγός μας όσο και ο εθελοντής διερμηνέας μιλούσαν άπταιστα αγγλικά. Εξερευνήσαμε περιοχές της Αθήνας και κατανοήσαμε τα κοινωνικά ζητήματα και τις δομές που αποτελούν σημαντική πτυχή της ζωής πολλών ανθρώπων στην πόλη. Οι “Αόρατες Διαδρομές” θα πρέπει να υπάρχουν σε κάθε πόλη, ενώ, σε ό,τι αφορά την Αθήνα, αποτελεί κάτι που πρέπει να κάνει κάθε επισκέπτης». 
Από το Σεπτέμβριο του 2014, όταν ξεκίνησαν οι «Αόρατες Διαδρομές» έως και τον φετινό Σεπτέμβρη, συνολικά έξι πωλητές της «σχεδίας» ανέλαβαν για κάποιο διάστημα το ρόλο του οδηγού. Σήμερα, το τιμόνι κρατούν ο Μιχάλης Σαμόλης και ο Νίκος Θεοδωρίδης. 
 
Μέρος της εμπειρίας.
«Μια ιδιαίτερη στιγμή στις περιηγήσεις ήταν όταν έπρεπε να μεταφράσω την ιστορία του κ. Μιχάλη. Ο ίδιος μιλούσε με απλότητα και εξηγούσε ότι είχε φθάσει στο σημείο να θέλει να  βάλει τέλος στη ζωή του. Ενώ ο κ. Μιχάλης ήταν ιδιαίτερα ψύχραιμος και ήρεμος, εγώ δυσκολεύτηκα συναισθηματικά να αποδώσω την ιστορία του», αναφέρει η εθελόντρια διερμηνέας Χριστίνα Κούκη, προσθέτοντας ότι «από την πρώτη διαδρομή που συμμετείχα, μου απαντήθηκαν πολλά ερωτήματα. Από τον περασμένο Μάρτιο που συμμετέχω στο πρόγραμμα, κάθε διαδρομή είναι μια διαφορετική εμπειρία, κάθε οδηγός μοιράζεται τη δική του ξεχωριστή ιστορία. Ως διερμηνέας πολλές φορές αισθάνομαι μέρος της εμπειρίας αυτής. Όσο για τους επισκέπτες της διαδρομής, πραγματικά “κρέμονται” από τα χείλη μου, παρακολουθούν με απόλυτο ενδιαφέρον ενώ πάντα θέτουν καίρια ερωτήματα».
 
«Νιώθω ότι προσφέρω»
«Οι “Αόρατες Διαδρομές” αποτελούν ένα “λειτούργημα”», μας λέει ο Μιχάλης, πωλητής του περιοδικού από το 2014 και οδηγός τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. «Νιώθω ότι προσφέρω. Γνωστοποιώ ένα πρόβλημα που πολύς κόσμος αγνοεί». Εξηγώντας τις έξι «στάσεις» που περιλαμβάνει η περιήγηση, ο κ. Μιχάλης κάνει ιδιαίτερη μνεία στις κοινωνικές δομές, απαντώντας με τον τρόπο του στον έντονο σκεπτικισμό που επικρατεί απέναντι στις μη κυβερνητικές οργανώσεις. «Υπάρχουν δομές που σώζουν ζωές. Μην πας μακριά, έσωσαν τη δική μου ζωή. Αυτό που συνέβη σε μένα μπορεί να συμβεί και σε σένα. Πρέπει να γνωρίζεις πού μπορείς να απευθυνθείς, να είσαι προετοιμασμένος», αναφέρει ο ίδιος.
 
Στη σημασία της αφύπνισης του κόσμου στέκεται και ο Νίκος, τονίζοντας ότι «οι άνθρωποι που συμμετέχουν στις “Αόρατες Διαδρομές”, στο τέλος, συνήθως, καταλήγουν έντονα τρακαρισμένοι. Αυτό είναι, όμως, κάτι που επιδιώκουμε: μέσα από την ανάδειξη παρεξηγημένων καταστάσεων, την παρουσίαση πραγματικών στοιχείων για την ανεργία, την πορνεία, τα ναρκωτικά, θέλουμε να κάνουμε το κοινό να συνειδητοποιήσει το πρόβλημα. Η συνειδητοποίηση αυτή βοηθάει τους ίδιους τους επισκέπτες, καθώς τους κρατά σε εγρήγορση, ενώ ταυτόχρονα τους μαθαίνει την αλληλεγγύη και, κυρίως, πώς μπορούν να την εκφράσουν και οι ίδιοι». 
Ο ίδιος συμπληρώνει ότι «η “σχεδία” πετυχαίνει στην πράξη όχι μόνο να λύσει ένα οικονομικό πρόβλημα, αλλά ταυτόχρονα να ανεβάσει και να αναδείξει την προσωπικότητα του καθενός μας». 
Στο «δρόμο της ζωής», όπως χαρακτηρίζω την οδό Σοφοκλέους, υπάρχουν σαφή «σύνορα» και μια ξεκάθαρη δυνατότητα επιλογής στον διαβάτη εάν θα τα περάσει. Στην πραγματική ζωή, όμως, δεν ξέρεις ποτέ σε ποιο σημείο του δρόμου θα βρεθείς. Αυτό που οφείλεις να κάνεις είναι να συνεχίσεις.
 

comments powered byDisqus

Αρχειο

Κατηγοριες

ΓΙΝΕ ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΗΣ

©ΔΙΟΓΕΝΗΣ ΜΚΟ - ΝΙΚΙΟΥ 2 - 10560 ΑΘΗΝΑ

Τηλ: +30 213 023 1220 Email: info@shedia.gr

DotByDot