Shedia

EN GR

01/11/2018

Πέρα από τις λέξεις

Οι δράσεις της «σχεδίας» δεν εξαντλούνται μόνο στη διανομή ενός περιοδικού, καθώς μέσα από μια ευρεία γκάμα πρωτοβουλιών υφαίνεται ένα δίκτυ προστασίας για εκείνους που έχουν ανάγκη.

Κείμενο: Μαρία Παπαδοδημητράκη

«Και τι είναι αυτή η “σχεδία”, βρε παιδί μου;» είχε ρωτήσει μια ηλικιωμένη κυρία (και) τον Νίκο, έναν νέο άνθρωπο που εδώ και πολλούς μήνες φοράει καθημερινά το κόκκινο γιλέκο των διανομέων του περιοδικού. Την έχουν ακούσει χιλιάδες φορές αυτή την ερώτηση, το ξέρουμε, ειδικά στην αρχή, όταν –Τετάρτη 27 Φεβρουαρίου 2013 ήταν– το ελληνικό περιοδικό δρόμου έκανε τα πρώτα αποφασιστικά του βήματα, προτάσσοντας αυτό που τότε γράφαμε «Δημοσιογραφία της αλληλεγγύης».  Ερώτηση μικρή, απλή, ξεκάθαρη. Πόσο δύσκολη μπορεί να είναι η απάντησή της.
 
 
 Ας ξεκινήσουμε. Για αρχή, η «σχεδία» είναι ένα «περιοδικό δρόμου». Αυτό θα πει ότι δεν πωλείται στα περίπτερα, αλλά στους δρόμους από διαπιστευμένους πωλητές, που ανήκουν σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες. Επομένως, είναι ένα περιοδικό με διπλή υπόσταση, διπλό σκοπό, διπλό άγχος. Όλα διπλά. Είναι ένα έντυπο περιοδικό, που χρειάζεται περιεχόμενο, χαρτί, μελάνι, ανθρώπους να το «τρέχουν» και ταυτόχρονα είναι ένα περιοδικό δρόμου που έχει να εκπληρώσει έναν κοινωνικό σκοπό.
 
 Κοιτώντας πίσω από τις σελίδες, ανακαλύπτουμε έναν άλλο κόσμο, ανακαλύπτουμε ιδέες, δράσεις και ιστορίες που δείχνουν ότι η «σχεδία» δεν είναι μόνο ευκαιρία οικονομικής υποστήριξης, ένα μέσο για αρκετούς συνανθρώπους μας να εξασφαλίσουν ένα μικρό εισόδημα για να καλύψουν πολύ βασικές ανάγκες. Η «σχεδία» είναι ένα σύνολο εμπειριών και ευκαιριών, που σκοπό έχουν να εκπαιδεύσουν, να εμψυχώσουν, να στηρίξουν ανθρώπους που δοκιμάζονται πολύ σκληρά. Να υποστηρίξουν τους πωλητές, αλλά και τους αναγνώστες. Είναι η επαφή με τον κόσμο, είναι ένα βήμα προς την κοινωνική επανένταξη, είναι η αποκατάσταση της αξιοπρέπειας, είναι η αναγνώριση και η αποδοχή του εαυτού μας και του διπλανού. «Ένα από αυτά που προσπαθούμε να κάνουμε είναι οι άνθρωποι της “σχεδίας” να νιώσουν ξανά ενεργά μέλη της κοινωνίας, να νιώσουν καλά με τον εαυτό τους και τους γύρω τους, να θέσουν στόχους και να αποκτήσουν εμπειρίες, να έχουν πρόσβαση στις απλές χαρές της ζωής, σε αυτά που οι υπόλοιποι θεωρούμε δεδομένα», λέει ο Χρήστος, ο διευθυντής σύνταξης του περιοδικού. 
 
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η συνεργασία με το γραφείο διασύνδεσης του Πανεπιστημίου Πειραιά, μέσα από την οποία παρέχεται η δυνατότητα σε ανθρώπους της «σχεδίας» να φτιάξουν το βιογραφικό τους, να προετοιμαστούν για συνεντεύξεις και να έρθουν σε επαφή με εταιρείες. Ή ακόμη όταν ένας άνθρωπος  του περιοδικού βρει σπίτι, το γραφείο προσπαθεί να βρει τρόπους για την επίπλωσή του, κυρίως μέσω των συνεργειών με άλλες κοινωνικέ δομές και εταιρείες. Συναντήσεις με δικηγόρους, συνεδρίες με ψυχολόγους, μαθήματα life coaching και αυτοάμυνας, εκπαιδευτικά σεμινάρια είναι και αυτά μέσα στις άγνωστες για πολλούς από εμάς δράσεις του περιοδικού. 
 
Οι πρωτοβουλίες, όμως, δεν σταματούν εκεί. Οι «Αόρατες Διαδρομές» είναι ένα πρόγραμμα περιηγήσεων σε κοινωνικές δομές του κέντρου με οδηγούς (νυν και πρώην) άστεγους ανθρώπους του περιοδικού. Η ανταλλαγή πωλητών μεταξύ περιοδικών δρόμου έδωσε την ευκαιρία στη Μαρία να πάει στο Μιλάνο και στον Λάμπρο να επισκεφτεί το Κίελο, αλλά και τη Ρώμη. Ωστόσο, η πιο όμορφη για μένα πρωτοβουλία είναι αυτή που φέρνει τους πωλητές στις σχολικές αίθουσες, εκεί όπου οι προσωπικές τους ιστορίες έχουν τον μεγαλύτερο αντίκτυπο.
 
Ο ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΑΛΛΗΛΕΓΓΥΗΣ
Μαθήματα φωτογραφίας, κεραμικής και κοσμήματος, ανάγνωση λογοτεχνικών έργων, επισκέψεις σε μουσεία και γκαλερί με ξεναγούς ακόμα και τους ίδιους τους καλλιτέχνες, προσκλήσεις σε παραστάσεις, εκθέσεις, κινηματογραφικές προβολές και συναυλίες. Οι τέχνες καλλιεργούν πνεύματα, ανυψώνουν ψυχές. Πώς θα μπορούσαν να λείπουν από τη «σχεδία»; Όπως λέει η κυρία Κατερίνα από τη Θεσσαλονίκη, που συμμετέχει στην ομάδα της λογοτεχνικής ανάγνωσης κειμένων, «ξεκίνησα γιατί μου αρέσει η λογοτεχνία και έτσι έχω την ευκαιρία να ακούσω ωραία βιβλία και να συζητήσω για αυτά. Η πνευματική καλλιέργεια δεν σταματά ποτέ. Επιπλέον, με βοηθά να ξεφύγω από την καθημερινότητα, ενώ είναι σημαντικό το να νιώθω ότι ανήκω σε μια ομάδα». 
 
Οι άνθρωποι που έχουμε συνηθίσει πλέον να βλέπουμε στις γωνιές των δρόμων με το κόκκινο γιλέκο δεν μένουν απλοί θεατές. Καλούνται να αναλάβουν ρόλο ενεργό. Γράφουν κριτικές για τις παραστάσεις που παρακολουθούν, συμμετέχουν σε βραδιές λογοτεχνίας με συγγραφείς όπως οι Αύγουστος Κορτώ, Αντιγόνη Πόμμερ και Νίνα Κουλετάκη, ενώ μετά τα μαθήματα φωτογραφίας πήραν μέρος στην έκθεση «Εικόνες του άλλου μας εαυτού», που φιλοξενήθηκε στη Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών και στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Θεσσαλονίκης. Σε ένα βίντεο-μαρτυρία η Ματίνα μιλά για το πώς η φωτογραφία τής άλλαξε τη ζωή. «Η αστεγία», λέει, «είναι ένας διαμελισμός. Είχε διαμελιστεί το πρόσωπο και η προσωπικότημά μου. Μέσα από τη διαδικασία αυτή [της φωτογραφίας] άρχισα να μαζεύω κομμάτια και ταυτόχρονα άρχισαν να συσσωρεύονται και τα εσωτερικά μου κομμάτια». Υπάρχει, ακόμα, και θεατρική ομάδα, που έχει συμμετάσχει σε παραστάσεις του Φεστιβάλ Αθηνών, του Εθνικού Θεάτρου, της Biennale Athens. Το «Δείπνο», μια performance με οικοδεσπότες πέντε πωλητές που γύρω από ένα οικογενειακό τραπέζι συζητούν με τους καλεσμένους τους όσα έχουν ζήσει, είναι μια από τις πιο πρόσφατες παραστάσεις, η οποία, εντός του 2018, προγραμματίζεται να ταξιδέψει ανά την Ελλάδα.
 
 
Βέβαια, το κέρδος δεν είναι μονόπλευρο. Ο σκηνοθέτης Πρόδρομος Τσινικόρης, υπεύθυνος της Πειραματικής Σκηνής -1 του Εθνικού Θεάτρου στην Αθήνα, που ανέβασε το 2015 την παράσταση «Στη μέση του δρόμου» στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, μας λέει: «Από την αρχή είχα στο νου μου ότι θα συνεργαζόμουν με ανθρώπους της “σχεδίας”. Ήρθα σε επαφή με το περιοδικό, μίλησα με επτά πωλητές, και όλοι δέχτηκαν αμέσως να συμμετάσχουν στην παράσταση. Κανείς δεν ρώτησε για χρήματα. Το κίνητρό τους ήταν να μοιραστούν την ιστορία τους. Για μένα ήταν μεγάλη εμπειρία. Θυμάμαι ακόμα ότι τις μέρες που παίζαμε ήταν το δημοψήφισμα και επικρατούσε μια γενική παγωμάρα στη χώρα. Οι άνθρωποι αυτοί πρέπει να ήταν οι πιο χαλαροί σε όλη την Αθήνα. Ήταν αυτοί που έδιναν κουράγιο στους θεατές». 
 
Από τη δική του πλευρά, ο Βασίλης Νάνης, διαχειριστής του κοινωνικού-πολιτιστικού έργου «Eye am Thessaloniki», στο πλαίσιο του οποίου έγινε, τον περασμένο Μάιο, μια κοινωνική χαρτογράφηση της ιστορίας της Θεσσαλονίκης με πρωταγωνιστές και πωλητές της «σχεδίας»  σημειώνει: «η “σχεδία” για μένα είναι οι άνθρωποί της, άνθρωποι που έχουν περάσει δύσκολα, αλλά παραμένουν αξιοπρεπείς και αισιόδοξοι. Ήταν τιμή μου που συνεργάστηκα μαζί τους και τους ευχαριστώ για όσα μου έμαθαν, για τις εμπειρίες που μοιράστηκαν. Εύχομαι ό,τι καλύτερο στον καθένα χωριστά, γιατί κάτω από το ίδιο κόκκινο γιλέκο είναι όλοι τους ξεχωριστοί».
Μετά την υγεία της ψυχής και του μυαλού σειρά έχει το σώμα. Η «σχεδία» αναπτύσσει διαρκώς αθλητικές πρωτοβουλίες, όχι μόνο γιατί η κίνηση είναι υγεία, αλλά γιατί μέσα από αυτές κατακτούμε δεξιότητες και καλλιεργούμε αξίες, όπως η ομαδικότητα, το ευ αγωνίζεσθαι και ο σεβασμός. Σκοπός των αθλητικών πρωτοβουλιών δεν είναι το κυνήγι της νίκης, αλλά η εκπλήρωση του κοινωνικού τους ρόλου. Οι νίκες είναι φυσικά καλοδεχούμενες και επιθυμητές, αλλά δεν αποτελούν αυτοσκοπό. Άλλωστε, η διαχείριση της ήττας είναι ένα ακόμα μάθημα ζωής.
 
 
Η γνωστότερη αθλητική πρωτοβουλία του περιοδικού ίσως είναι αυτή της Εθνικής Ομάδας Αστέγων με τον τίτλο «Γκολ στη Φτώχεια», που χρησιμοποιεί το ποδόσφαιρο για να ενεργοποιήσει τους συμπολίτες μας και να συμβάλει στην καταπολέμηση του κοινωνικού αποκλεισμού. Μπορεί το ποδόσφαιρο να είναι το εθνικό μας σπορ, αλλά η «σχεδία» κατακτά και τα μπασκετικά παρκέ με τη μικρή της ομάδα που σιγά σιγά ξεκινάει το δικό της ταξίδι, ενώ θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε και στην ομάδα του πετάνκ, που έχει αποκτήσει πιστούς παίκτες και συμμετέχει συχνά σε αγώνες. Τέλος, δεν θα μπορούσαμε να ξεχάσουμε και όσους συμμετέχουν στους αγώνες δρόμου, διεκδικώντας μια καλύτερη ζωή τόσο για τους ίδιους όσο και για τους άλλους. Εδώ δεν μετράνε τα χιλιόμετρα, αλλά η προσφορά που ξεπερνά ακόμα και την αίγλη του Αυθεντικού Μαραθωνίου. 
 
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΧΡΗΜΑΤΑ
 
Τι είναι, λοιπόν, η «σχεδία»; Σίγουρα δεν είναι μόνο το 1,5 ευρώ που εισπράττουν οι πωλητές με την πώληση κάθε περιοδικού. «Μέσα από τη “σχεδία” και το θέατρο ξαναγεννήθηκα. Γνώρισα κόσμο και είδα ότι οι άνθρωποι είναι καλοί. Εκεί που ήμουν μόνος, δεν είχα διάθεση για τίποτα, δεν είχα ελπίδα, γνώρισα έναν άλλο κόσμο, γνώρισα την αλληλεγγύη. Πιάστηκα από τη “σχεδία” και ανακάλυψα ότι αυτό που ήθελα ήταν να σωθεί η ψυχή μου και όχι η τσέπη μου», υπογραμμίζει ο Μιχάλης. «Η “σχεδία” άλλαξε τη ζωή μου. Είχα μια δουλειά, ξαναβρήκα την εμπιστοσύνη στον εαυτό μου, αλλά και στον κόσμο. Αισθάνθηκα ότι ανήκα κάπου», συμπληρώνει ο Αντώνης. «Στην πλειοψηφία τους οι άνθρωποι είναι υπέροχοι. Υπάρχουν μέρες που λέω: “σήμερα έζησα κάτι μεγάλο”, και αυτό είναι ένα χαμόγελο», εξομολογείται η Κατερίνα. 
Στην ίδια πλευρά της εξίσωσης βρίσκονται οι αναγνώστες. Για αυτούς, άραγε, τι είναι η «σχεδία»; Οι απαντήσεις έρχονται από το ίδιο τους το στόμα ή καλύτερα τα ίδια τους τα κείμενα και πιο συγκεκριμένα τις εκατοντάδες επιστολές και μηνύματα που έχουμε λάβει όλα αυτά τα χρόνια. 
 
 
«Και τι χρειάζεται ο κόσμος για να γίνει λίγο πιο υποφερτός; Ένα χαμόγελο, μια καλημέρα, λίγη ελπίδα. Μέσα στο άγχος, την απογοήτευση και την ανέχεια, ο καθένας μπορεί να επαναστατήσει με το να επιδιώκει την αξιοπρέπεια, με το να ζει δίπλα στους άλλους, με το να ονειρεύεται. Ευχαριστώ που μπορώ να ελπίζω, έστω και στο ελάχιστο, σε έναν καλύτερο κόσμο» (Μαρικλαίρη), «[για την κυρία πωλήτρια του σταθμού Ανθούπολη] με το αληθινό της πρόσωπο, με έκανε να σκεφτώ πράγματα από εκείνα που ξεχνάμε κάπου ανάμεσα σε λεωφορεία, τρεξίματα και φαγητά πακέτο. Δεν ξέρω αν ένας άνθρωπος μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, αλλά δες τι έμπνευση μπορεί να προσφέρει» (Νατάσα), «ευχαριστώ για καθετί που έμαθα, διαβάζοντας τη “σχεδία”, για την ενημέρωση, αλλά και κάθε κρυφό και αμήχανο δάκρυ που έτρεξε, ξεφυλλίζοντας το περιοδικό» (Σταύρος), «[αναφερόμενη στα ποιήματα του πωλητή Λευτέρη] μου άφησαν ένα χαμόγελο στην καρδιά για ώρα. Λόγω αυτού του χαμόγελου, σας στέλνω για να σας ευχαριστήσω» (Βούλα), «ένα χαστούκι στον εγωισμό του σύγχρονου ανθρώπου, που απελπίζεται με ανούσια θέματα» (Μαρία), «μαζί με το περιοδικό, αγοράζω και μαθήματα συμπεριφοράς και ευγένειας. Ζεστό χαμόγελο και κουβέντες με νόημα» (Χρύσα).
 
Ποιο είναι, λοιπόν, το συμπέρασμα από όλα αυτά; Ότι όλοι, πωλητές και αναγνώστες, τις ίδιες ανάγκες και αναζητήσεις έχουμε, την ανάγκη για επαφή με τον διπλανό, την ανάγκη για μια αληθινή κουβέντα, την ανάγκη για μια απλή ζωή που τη χαιρόμαστε και δεν την προσπερνάμε. Η «σχεδία» είναι ίσως μία ευκαιρία να σκεφτούμε ότι η πιο μεγάλη επανάσταση απέναντι στην παθητικότητα που γεννά η κρίση είναι το χαμόγελο σε έναν άγνωστο, ένα χτύπημα στην πλάτη, ένας γλυκός λόγος. 
 
Σαν υστερόγραφο… «Συχνά μας ρωτούν γιατί δεν κάνουμε το βήμα να πάμε και σε άλλες πόλεις. Σε ένα βαθμό, οι περιορισμένες δυνατότητες που έχουμε αυτή τη στιγμή δεν μας το επιτρέπουν. Το σημαντικότερο, όμως, είναι ότι η “σχεδία” δεν είναι μόνο το περιοδικό, είναι ένα ολόκληρο σύστημα αξιών, ένα σύνολο ενεργειών, συνεργασιών, ευκαιριών. Όπου πάμε, θα πάμε όλοι μαζί» (Χρήστος Αλεφάντης).   

comments powered byDisqus

Αρχειο

Κατηγοριες