Shedia

EN GR

13/07/2018 Το περιοδικό

Οι εισβολείς με τα σανδάλια

 
Κείμενο: Βασίλης Παπακριβόπουλος
 
Ο τουρισμός φέρνει χρήμα, αλλά οδηγεί συχνά στην υποβάθμιση της ποιότητας ζωής των τοπικών κοινωνιών. Βενετία, Βαρκελώνη, Βερολίνο το γνωρίζουν καλά και προσπαθούν να αντιδράσουν.
 
Καθώς προχωράει η τουριστική σεζόν, θα ακούγονται ολοένα περισσότερες θριαμβολογίες για το ρεκόρ των τουριστών που προσελκύει η χώρα μας. Ωστόσο, σε δύο ευρωπαϊκές πόλεις η πλημμύρα των τουριστών έχει δημιουργήσει τόσο σοβαρά προβλήματα, ώστε η ανησυχία να έχει παραχωρήσει τη θέση της ακόμα και σε μέτρα για την ανάσχεση του ανεξέλεγκτου τουριστικού ρεύματος.
 
Για την πρώτη από αυτές, τη Βενετία, έχω προσωπική εμπειρία. Βρέθηκα στην πόλη αρχές Αυγούστου, πριν από μια πενταετία. Στις τουριστικότερες περιοχές του ιστορικού κέντρου γινόταν το απόλυτο αδιαχώρητο από τα πλήθη των τουριστών που προχωρούσαν εξαιρετικά αργά, αναγκάζοντάς μας να περιπλανηθούμε σε μικρά σοκάκια. Την τελευταία εικοσιπενταετία, ο αριθμός των επισκεπτών της πόλης τετραπλασιάστηκε, φτάνοντας τα 28 εκατομμύρια. Και, φυσικά, όλοι τους συγκεντρώνονται στη μικρή έκταση του ιστορικού κέντρου. Σημαντικό ρόλο στην εκτίναξη του αριθμού τους διαδραμάτισαν οι πτήσεις των low cost εταιρειών και τα γιγάντια κρουαζιερόπλοια, τα οποία μάλιστα κατηγορούνται ότι προκαλούν τεράστιες ζημιές στα κανάλια, επιδεινώνοντας την καταβύθισή της. 
 
 
Ταυτόχρονα, επιδεινώνονται ραγδαία και οι συνθήκες ζωής στο ιστορικό κέντρο. Τα ενοίκια εκτινάσσονται σε δυσθεώρητα ύψη, καθώς οι κατοικίες δίνουν τη θέση τους σε ενοικιαζόμενα διαμερίσματα, καθιστώντας πρακτικά αδύνατη τη διαμονή σε όσους δεν είναι ιδιοκτήτες ή πλούσιοι. Το ίδιο ισχύει και για τα ενοίκια των εμπορικών χώρων, με αποτέλεσμα όλα τα καταστήματα που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των ντόπιων να κλείνουν και να αντικαθίστανται από εστιατόρια, καφέ και καταστήματα σουβενίρ. Πολλοί κάτοικοι αναγκάζονται πλέον να παραγγέλνουν τα πάντα μέσω ίντερνετ, επιβαρυνόμενοι με υπέρογκο κόστος παράδοσης που αυξάνεται διαρκώς, καθώς οι ντιλιβεράδες είναι συχνά υποχρεωμένοι να κινούνται με ταχύτητα κουτσής χελώνας μέσα στο πυκνό πλήθος που βγάζει σέλφις. Ενδεικτικά, η παράδοση ενός καναπέ Ikea των 469 ευρώ κοστίζει 254 ευρώ.
 
Πολύ συχνά, στην περίοδο αιχμής είναι πολύ απίθανο να φτάσει κανείς στην ώρα του στη δουλειά ή σε ένα ραντεβού, καθώς οι αποβάθρες κατακλύζονται από γιγάντια γκρουπ και εκατοντάδες μεμονωμένους τουρίστες, με αποτέλεσμα να αναγκάζεται να περιμένει το επόμενο ή και το μεθεπόμενο βαποράκι, που αποτελεί και το μοναδικό συγκοινωνιακό μέσο. Όσο για τις μητέρες που θα ήθελαν να βγουν με το καροτσάκι του μωρού τους μέσα στην ανθρωποθάλασσα, η κατάσταση είναι δραματικά αποτρεπτική.
 
Επιπλέον, το ιστορικό κέντρο πλήττεται από τεράστια ρύπανση. Σύμφωνα με το γερμανικό Ινστιτούτο Προστασίας του Περιβάλλοντος, τα εκατοντάδες γιγάντια κρουαζιερόπλοια που εισχωρούν ακόμα και στα κεντρικότερα κανάλια του, εκτός από τις φθορές στα κανάλια, προκαλούν τεράστια ατμοσφαιρική ρύπανση, με αποτέλεσμα η ποιότητα του αέρα σε αυτά τα σημεία να συγκρίνεται ορισμένες φορές με εκείνη του, διαβόητου για το νέφος του, Πεκίνου. Μια άλλη εξαιρετικά δυσάρεστη μορφή ρύπανσης προέρχεται από την ανακούφιση πιεστικών σωματικών αναγκών πολλών τουριστών που δεν επιθυμούν να καθίσουν ή δεν βρίσκουν θέση σε κάποιο από τα  μαγαζιά της πόλης ή τσιγκουνεύονται το αντίτιμο κάποιας από τις, έτσι κι αλλιώς, μάλλον ανεπαρκείς γι’ αυτήν την ανθρωποθάλασσα χημικές τουαλέτες: απλούστατα, χρησιμοποιούν ως τουαλέτα κάποιο μη πολυσύχναστο σοκάκι. 
 
 
ΑΡΧΗ ΜΕ ΤΙΣ ΒΑΛΙΤΣΕΣ
Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα τη ραγδαία μείωση του πληθυσμού του ιστορικού κέντρου: από 190.000 τη δεκαετία του 1950, έχουν απομείνει σήμερα 55.000 και ο αριθμός τους μειώνεται κάθε χρόνο κατά 1.000 άτομα. Με αυτόν το ρυθμό, οι νέοι θα μετατραπούν σύντομα σε είδος υπό εξαφάνιση. Για όλους αυτούς τους λόγους, οι κάτοικοι που αγαπούν τον τόπο τους και τον πολιτισμό του και δεν θέλουν να μετατραπεί σε ένα άψυχο σκηνικό, σε ένα γιγάντιο θεματικό πάρκο του φτηνιάρικου, γρήγορου μαζικού τουρισμού έχουν αρχίσει να κινητοποιούνται. Έχει ήδη δημιουργηθεί το Comitato No Grande Navi, ένα κίνημα ενάντια στα τερατώδη κρουαζιερόπλοια, ενώ ολοένα μεγαλύτερες ομάδες πολιτών οργανώνουν εκδηλώσεις και χάπενινγκ διαμαρτυρίας, ζητώντας τη λήψη μέτρων, ακόμα και να καθιερωθεί ανώτατος ημερήσιος αριθμός τουριστών που μπορούν να εισέλθουν –πληρώνοντας διόδια– στο ιστορικό κέντρο.
 Για την ώρα, η δημοτική αρχή διστάζει να τα βάλει με την «κότα που γεννά τα χρυσά αυγά». Παρ’όλ’ αυτά, σκέφτεται σοβαρά να υιοθετήσει ένα από τα μέτρα που προτείνουν οι διαμαρτυρόμενοι πολίτες: την απαγόρευση της κυκλοφορίας στο ιστορικό κέντρο των… βαλιτσών με ροδάκια που δεν είναι εφοδιασμένες με ειδικούς τροχούς (από καουτσούκ, ελαστικούς με πεπιεσμένο αέρα κ.λπ.) και την επιβολή τσουχτερών προστίμων στους παραβάτες. Πράγματι, οι ροδίτσες από σκληρό πλαστικό των εκατομμυρίων βαλιτσών που σέρνονται πάνω στα παλαιά πλακόστρωτα όχι μόνο τους προκαλούν σημαντικές φθορές αλλά και συνεπάγονται σημαντική ηχορύπανση.   
 
ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΖΩΝΕΣ
Παρόμοια προβλήματα έχει προκαλέσει στη Βαρκελώνη η υπερεντατική τουριστική «μονοκαλλιέργεια» με την οποία επιχειρήθηκε να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες της αποβιομηχάνισης. Το κέντρο αυτής της πόλης με 1,6 εκατομμύριο κατοίκους κατακλύζεται κάθε χρόνο από 8,3 εκατομμύρια τουρίστες, στους οποίους προστίθενται οι μονοήμεροι επισκέπτες που δεν διανυκτερεύουν και οι επιβάτες των κρουαζιερόπλοιων (κάποιες υπεραισιόδοξες εκτιμήσεις ανεβάζουν τον συνολικό αριθμό στα 27 εκατομμύρια). Μάλιστα, αυτοί οι αριθμοί έχουν σαφώς αυξητική τάση, με αποτέλεσμα να αυξάνεται κατακόρυφα η ζήτηση για υποδομές φιλοξενίας στο ιστορικό κέντρο. 
 
 
Σε πολλές λαϊκές συνοικίες του κέντρου, οι κάτοικοι βρίσκονται, στην ουσία, υπό διωγμό εξαιτίας της αύξησης των ενοικίων ή το κύμα των εξώσεων και τα διαμερίσματα που απελευθερώνονται προστίθενται στις 10.000 νόμιμες επιχειρήσεις ενοικίασης δωματίων ή στις άλλες τόσες παράνομες ή ενοικιάζονται μέσα από πλατφόρμες, όπως η Airbnb. Όλα τα μεγάλα οικόπεδα έχουν αγοραστεί από επιχειρηματικούς ομίλους που σχεδιάζουν την ανέγερση πύργων για τη στέγαση εμπορικών κέντρων και ξενοδοχειακών μονάδων. Στην εμβληματική γειτονιά Μπάριο Γκότικο, ο αριθμός των διαμερισμάτων που προορίζονται για τουρίστες έχει φτάσει το 50% του συνόλου. Καθώς δε η Βαρκελώνη θεωρείται «διασκεδασούπολη» και προσελκύει νεολαία, πολλές συνοικίες του κέντρου μετατρέπονται σε ένα απέραντο φαστφουντάδικο και ξενυχτάδικο, με ό,τι αυτό συνεπάγεται: τρομερή ηχορύπανση, συμπλοκές, μεθυσμένους να αποπατούν και να ξερνάνε στις εισόδους των κτιρίων. Κάθε πρωί, τα συνεργεία καθαριότητας μαζεύουν δύο τόνους σκουπιδιών από την κεντρική παραλία της πόλης στην οποία πολλοί επισκέπτες συνεχίζουν τη διασκέδασή τους.
 
Όμως, στη Βαρκελώνη, τα ισχυρότατα και μαχητικά κινήματα που αγωνίζονται για να μη μετατραπεί η πόλη τους σε «Καταλανική Ντίσνεϊλαντ» και να μην «καταντήσει Βενετία» έχουν σύμμαχο τη δημοτική αρχή: η σαραντατριάχρονη δήμαρχος Άντα Κολάου προέρχεται από το κίνημα ενάντια στις εξώσεις και έχει ήδη λάβει ριζοσπαστικά μέτρα για την τιθάσευση της τουριστικής λαίλαπας και τη διαφύλαξη της ιδιαίτερης φυσιογνωμίας και εικόνας της πόλης. 
Με την ανάληψη των καθηκόντων της το 2015, αποφάσισε το πάγωμα της ανέγερσης 30 νέων ξενοδοχειακών μονάδων στο κέντρο. Στη συνέχεια, η πόλη χωρίστηκε σε τέσσερις ζώνες: «κόκκινη» (κέντρο), όπου όχι μόνο θα σταματήσει η τουριστική επέκταση αλλά και θα μειώνεται κατά 20% ο αριθμός των ξενοδοχειακών κλινών κάθε φορά που θα πραγματοποιείται ανακαίνιση. «Ροζ», πρώτος ομόκεντρος κύκλος, με απόλυτη σταθεροποίηση των κλινών, και, τέλος, «ώχρα» και «κίτρινη», διαδοχικοί ομόκεντροι κύκλοι «λελογισμένης ανάπτυξης», όπου ο αριθμός των νέων κλινών δεν θα μπορεί να ξεπεράσει τις 10.000.
Επιπλέον, ο δήμος άρχισε άγριο κυνηγητό ενάντια στις παράνομες επιχειρήσεις ενοικίασης δωματίων, κλείνοντας αρκετές εκατοντάδες από αυτές. Επίσης, επιβλήθηκαν σημαντικά πρόστιμα για παραβιάσεις της νομοθεσίας σε ιντερνετικές πλατφόρμες ενοικίασης, τα οποία έφτασαν τα 600.000 ευρώ σε περιπτώσεις υποτροπής. Συστάθηκε δε ειδικό σώμα επιθεωρητών για την αντιμετώπιση αυτού του φαινομένου. Τέλος, αποφασίστηκε η αύξηση κατά 246% του δημοτικού φόρου επί των διανυκτερεύσεων και ο τερματισμός της απαλλαγής από δημοτικό φόρο των επιβατών κρουαζιερόπλοιων που πραγματοποιούν επισκέψεις μικρής διάρκειας. 
 
Η Βαρκελώνη ενδέχεται να αποκτήσει σύντομα μιμητές. Το Βερολίνο, που έχει αρχίσει να πλήττεται από παρόμοια φαινόμενα, παρακολουθεί προσεκτικά το πείραμα της καταλανικής δημοτικής αρχής.  

comments powered byDisqus

Αρχειο

Κατηγοριες