Shedia

Του Γιώργου Αράπογλου

Άραγε, πώς ορίζουμε σήμερα τα όρια της «επιτυχίας» και τι είναι αυτό που κάνει κάποιον από μας «ξεχωριστό»; Γιατί είναι τόσο σημαντικό για κάποιον να ξεχωρίζει από τους υπόλοιπους; Είναι τόσο κακό να ανήκει κάποιος στον «μέσο όρο»; Να είσαι ένας απλός, καθημερινός άνθρωπος μέσα σε μια κοινωνία απλών ανθρώπων; Αλλά και πώς ορίζονται τα όρια της επιτυχίας;  Υπάρχει ένας και μοναδικός ορισμός; Ποιοι είναι οι στόχοι που θέτουμε όλοι μας ενόψει  της νέας χρονιάς;

Οι εποχές έχουν γεννήσει ορισμένα πρότυπα που εγκλωβίζουν –συνειδητά ή μη – πολλούς ανθρώπους σε ένα καθεστώς διαρκούς πίεσης,  προκειμένου να «επιτύχουν» και να «ξεχωρίσουν» από τους υπόλοιπους, ως προαπαιτούμενο για την κοινωνική επιβίωση ή καταξίωση.

Για κάποιους, επιτυχία σημαίνει η επαγγελματική ανέλιξη και η κατάκτηση μιας υψηλής θέσης στην κοινωνική πυραμίδα. Για άλλους, η επιτυχία κρύβεται σε ένα πανεπιστήμιο ή στο «άριστα δέκα» ενός απολυτηρίου.

Αυτή τη στιγμή, εκατομμύρια μαθητές και σπουδαστές σε όλον τον κόσμο βρίσκονται στη μέση του σχολικού και ακαδημαϊκού έτους. Για μια μεγάλη μερίδα μαθητών (και γονέων), η υψηλή βαθμολογία είναι ο ορισμός της επιτυχίας. Ο μέσος όρος λογίζεται ως αποτυχία.

Για άλλους πάλι, επιτυχία σημαίνει να πρωταγωνιστούν στην ομάδα που αγωνίζονται, να πάρουν το πρώτο βραβείο σε κάποιο διαγωνισμό γνώσεων, να είναι σπουδαίοι σολίστ ενός μουσικού οργάνου ή να είναι οι πιο δημοφιλείς στον κλάδο τους ή στο οικείο περιβάλλον τους.

Υπάρχει, όμως, και μια μερίδα ανθρώπων για την οποία επιτυχία είναι να κάνεις καλά και να απολαμβάνεις τα πιο απλά πράγματα στη ζωή: έναν ισορροπημένο γάμο, το ψάρεμα με αληθινούς φίλους, ένα απλό γεύμα με την παρέα, μια φυσιολογική καθημερινή ζωή.

Γιατί ο απλός και ανώνυμος χαμηλόμισθος εργαζόμενος  που έχει, μαζί με τα υπόλοιπα μέλη, χτίσει μια υπέροχη οικογένεια δεν μπορεί να θεωρείται «επιτυχημένος» και κοινωνικά καταξιωμένος;

Κανείς ξεχωριστός

Αν αναλογιστεί κανείς ότι όλοι κάνουν την ίδια προσπάθεια, εύλογα δημιουργείται το ερώτημα πόσο ξεχωριστός είναι ένας... ξεχωριστός;

Το ζήτημα έθιξε ο βρετανός καθηγητής Ντέιβιντ Μακ Κάλοου (David McCullough) στην ομιλία του προς τους αποφοίτους του Γυμνασίου του Ουέλσλεϊ (Wellesley High School) στη Μασσαχουσσέτη των ΗΠΑ το 2012, που έμεινε γνωστή ως «Δεν είστε ξεχωριστοί».

«Δεν είστε ξεχωριστοί. Δεν είστε εξαιρετικοί. Οι επιστήμονες μάς διαβεβαίωσαν ότι το σύμπαν δεν έχει κέντρο, συνεπώς δεν μπορείτε να είστε εσείς (το κέντρο του σύμπαντος). Βλέπετε... αν όλοι ειναι ξεχωριστοί, τότε δεν είναι κανένας», ανέφερε στην ομιλία του ο Μακ Κάλοου.

Η συγκεκριμένη ομιλία έχει ήδη περισσότερα από 2 εκατ. προβολές στο διαδίκτυο (https://www.youtube.com/watch?v=_lfxYhtf8o4), έχοντας ανοίξει έναν τεράστιο διάλογο για τον ορισμό της επιτυχίας. Οι απόψεις διίστανται. 

«Στη σιωπηλή, αλλά όχι τόσο λεπτή, δαρβινική ανταγωνιστικότητα του ενός απέναντι στον άλλο, που πηγάζει, νομίζω, από το φόβο της δικής μας ασημαντότητας, ένα υποσύνολο του φόβου μας περί θνησιμότητας, εμείς οι Αμερικανοί τον τελευταίο καιρό φαίνεται να εκτιμούμε περισσότερο τις επευφημίες  από τις  γνήσιες επιτυχίες», αναφέρει, μεταξύ άλλων, στην ομιλία του.

Τι συνιστά, ωστόσο, μια «γνήσια επιτυχία»; Και τι μπορεί να διαχωρίσει έναν «μέτριο» από την επιτυχία; Είναι, άραγε, η επιτυχία προνόμιο μόνο των «αρίστων»;  Γιατί πρέπει κάποιος να γίνει... παγκόσμιος πρωταθλητής για να θεωρηθεί επιτυχημένος και να μη θεωρείται τέτοιος ένας αξιοπρεπής συνταξιούχος που στον ελεύθερο χρόνο του έχει φτιάξει έναν πολύ όμορφο κήπο στην αυλή του;

Το ερώτημα έχει απασχολήσει και τους «New York Times», που σε παλαιότερο άρθρο με τίτλο «Redefining Success and Celebrating the Ordinary» («Επαναπροσδιορίζοντας την Επιτυχία και Γιορτάζοντας τον Μέσο Όρο», σε μια όσο πιστή γίνεται απόδοση στην ελληνική γλώσσα) επιχειρούν να διακρίνουν τη διαφορά στην αξία μεταξύ του συνηθισμένου και του εξεζητημένου.

«Αναρωτιέμαι αν, τελικά, υπάρχει καθόλου χώρος για τους συνηθισμένους τώρα πια. Για το παιδί, τον έφηβο ή τον ενήλικο που ευχαριστιέται ένα απλό παιχνίδι στη μπασκέτα της γειτονιάς, χωρίς, όμως, να έχει ολυμπιακές επιδόσεις. Που θα είναι απλώς ένας καλός πολίτης που δεν θα ξεσηκώνει τα πλήθη», καταθέτει τις σκέψεις της η δημοσιογράφος Αλίνα Τάγκεντ (Alina Tugend)...

Και η προσπάθεια, κύριε;

Το κυνήγι της επιτυχίας δεν αποτελεί ίδιον γνώρισμα μόνο της αμερικανικής κοινωνίας. Η ανάγκη της κοινωνικής ανέλιξης υπάρχει για δεκαετίες και στη χώρα μας, χωρίς, βεβαίως, να υπάρχουν πάντα τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Η στοχοπροσήλωση πολλές φορές οδηγεί σε μη προβλεπόμενες ή ακραίες αντιδράσεις όταν το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με την «αποτυχία».

 «Η εποχή και η κοινωνία είναι που πολλές φορές καθορίζουν τις αξίες. Αυτό είναι κάτι που δεν μπορείς να το αγνοήσεις παντελώς. Μπορείς, όμως, να είσαι συνειδητός και να έχεις ξεκάθαρο ότι μπορείς να είσαι ευτυχής. Η ευτυχία είναι στιγμές και δεν εκφράζεται από τα μοντέλα που ακολουθούν αυτά τα πρότυπα. Έχει να κάνει με την «υγεία» του καθενός. Αν καταφέρει να είναι λειτουργικός στο περιβάλλον που ο ίδιος έχει ορίσει να δραστηριοποιείται, δεν χρειάζεται να αποδείξει ότι ξεχωρίζει. Η ζωή, άλλωστε, τους  χρειάζεται όλους», λέει στη «σχεδία» η συμβουλευτική ψυχολόγος κ. Αλεξάνδρα Ζαρακωβίτου.

Όπως εξηγεί, «το βασικό πρόβλημα σήμερα είναι ότι δεν έχει δοθεί η απαιτούμενη έμφαση στην προσπάθεια, ανεξαρτήτως αποτελέσματος. Αυτό που λείπει είναι ότι δεν αναζητούμε εναλλακτικές. Δεν τα κατάφερες; Τι άλλο μπορείς να κάνεις; Σκοπός πρέπει να είναι η προσπάθεια και όχι απαραιτήτως η επιτυχία. Πιο σημαντικό από την ίδια την επιτυχία είναι να εκπαιδευτούμε στην προσπάθεια και στη διαχείριση της αποτυχίας. Είναι λάθος να ταυτίζεται η αποτυχία με την ανικανότητα.  Η αξία ενός ατόμου δεν μετριέται με τις αποτυχίες του. Το άτομο έχει αξία είτε κάνει λάθη είτε όχι. Πρέπει να βρεις τα στοιχεία του εαυτού σου που σε κάνουν να αισθάνεσαι καλά, ακόμα κι αν δεν τα καταφέρνεις όλα. Σε αυτό παίζει πολύ σημαντικό ρόλο και το περιβάλλον. Αν κάποιος ζει σε ένα περιβάλλον που από μικρή ηλικία του καλλιεργεί την ταύτιση της αξίας με την επιτυχία, είναι πρόβλημα. Ας μην ξεχνάμε, όμως, πως πολλοί “άριστοι”, όταν βγήκαν στην κοινωνία, δεν πέτυχαν πολύ σπουδαία πράγματα και το αντίστροφο», συμπληρώνει η κ. Ζαρακωβίτου.

Επιτυχία είναι η αγάπη

Τι είναι, όμως, επιτυχία και ευτυχία για τον καθένα;  Η «σχεδία» απευθύνθηκε σε ορισμένους απλούς, «καθημερινούς» ανθρώπους και ζήτησε να ορίσουν πώς ορίζει  o καθένας ξεχωριστά την επιτυχία.

 «Για μένα, επιτυχία είναι κάτι απλό. Να έχω ανθρώπους που αγαπώ και μ' αγαπούν. Να έχω μια ισορροπία στη ζωή ανάμεσα σε χρήματα που μου επιτρέπουν να ζω αξιοπρεπώς και χρόνο να κάνω πράγματα που με γεμίζουν», λέει στη «σχεδία» ο Μαρίνος Γεωργιόπουλος, ιδιοκτήτης εταιρείας διαχείρισης πολυκατοικιών, ενώ  ο κ. Δημήτρης Μαραγκός, υπεύθυνος προγραμμάτων εκπαίδευσης  δίνει τη δική του διάσταση:«Τι είναι επιτυχία; Ετυμολογικά, Επί (πάνω) και τύχη. Η τύχη τού να είσαι από πάνω. Το πρότυπο του επιτυχημένου σήμερα είναι να έχεις μια καλή δουλειά, να βγάζεις πολλά λεφτά μέσα από αυτήν – ίσως ακόμη ακολουθώντας τη ρήση “ο σκοπός αγιάζει τα μέσα” –, να έχεις μια καλή οικογένεια –για όσους ενδιαφέρονται– ή να έχεις πολλές ωραίες γυναίκες γύρω σου – για πιο εργένικες καταστάσεις. Να έχεις… να έχεις… Νομίζω ότι η επιτυχία έχει συνδυαστεί με ποσοτικούς όρους και έχει χαθεί η ποιότητα που θα έπρεπε να κρύβει μέσα της. Επιτυχία, για μένα, είναι να έχω την υγεία μου εγώ και όλοι οι αγαπημένοι μου άνθρωποι. Όλα τα άλλα έρχονται και επαναπροσδιορίζονται».

Η κ. Όλγα Σουρβίνου, ιδιωτική υπάλληλος, δεν διαχωρίζει τον εαυτό της από αυτό που όλοι αποκαλούν «μέσο όρο», και γι’ αυτό, όπως αναφέρει, «θεωρώ επιτυχία πια να κάνεις μια δουλειά που να σου προσφέρει μια σταθερότητα, μια άνεση οικονομική να κάνεις μικρά πράγματα, όπως να πιεις ένα κρασί με φίλους  χωρίς να το σκέφτεσαι σαν τρελό έξοδο. Κατάφερα και έχω δίπλα μου έναν άνθρωπο που είναι κοντά μου σε όλα, αλλά κι αυτό το κερδίζεις κάθε μέρα. Σε γενικές γραμμές, ωστόσο, η εργασία ήταν πάντα η προτεραιότητα, γιατί ήταν και είναι το σημείο αναφοράς στη ζωή μας. Μετά, ακολουθεί το να υπάρχει μια ισορροπία στην επαγγελματική και προσωπική ζωή, χωρίς το ένα να σου δημιουργεί πρόβλημα στο άλλο».

Η επιτυχία και η προσωπική ευτυχία φαίνεται πως  καθορίζεται από το περιβάλλον στο οποίο ζει και δραστηριοποιείται ο καθένας μας. Γι’ αυτό το λόγο, ίσως η καλύτερη συμβουλή που μπορεί να δώσει κάποιος είναι η προτροπή του Μακ Κάλοου προς τους αποφοίτους του: «Ο εγωισμός είναι το καλύτερο πράγμα που μπορείς να κάνεις για τον εαυτό σου. Το πιο όμορφο, όμως, που μπορείς να κάνεις για την ανθρωπότητα είναι να αναγνωρίσεις ότι δεν είσαι ξεχωριστός. Επειδή ξεχωριστός είναι ο καθένας».

*Σχεδία, Ιανουάριος 2015 (τεύχος #22)