Shedia

EN GR

01/12/2014

Συναντήσεις

Κώστας Ζυρίνης & Ισαβέλλα Μπερτράν
 
Ο σκηνοθέτης και φωτογράφος Κώστας Ζυρίνης, 71 ετών, και η σύζυγος και συνεργάτης του Ισαβέλλα Μπερτράν, 57 ετών, διηγούνται στιγµές από την κοινή τους ζωή.  
 
του Σπύρου Ζωνάκη
 
ΙΣΑΒΕΛΛΑ: Με τον Κώστα γνωριστήκαµε τον Ιούλη του 1975, στην κατασκήνωση του παπα-Πυρουνάκη, εγώ ήµουν µόλις 18 χρονών κι εκτελούσα χρέη οµαδάρχη. Του είχε ζητήσει ο παπα-Πυρουνάκης, µε τον οποίο ήταν φίλοι από τη χούντα, να γυρίσει ένα ντοκιµαντέρ για τις κατασκηνώσεις του. Η αµοιβαία έλξη ήταν άµεση. Έκτοτε, είµαστε µαζί. Ήδη από τη δικτατορία, παράλληλα µε την αντιστασιακή µαρξιστική-λενινιστική οργάνωση «Λαϊκή Εξουσία», είχε συγκροτήσει και µια άτυπη κινηµατογραφική οµάδα, την ΚΙΝΟ, που αποτύπωνε την τότε εκρηκτική πραγµατικότητα. Είχε καταγράψει το µνηµόσυνο του Παπανδρέου, την απεργία πείνας του δασκάλου Βαγενά, τις λαϊκές κινητοποιήσεις των κατοίκων του Σκαραµαγκά, την κατάληψη της Νοµικής και, βέβαια, τα γεγονότα του Πολυτεχνείου. Και µετά τη Μεταπολίτευση, συνέχισε να κινηµατογραφεί ό,τι εκινείτο πολιτικώς. Θα οργώσουµε µαζί όλο το Λεκανοπέδιο, για να προβάλλουµε απεργίες, κινητοποιήσεις. Ο στόχος ήταν να υπάρχει αυτό το υλικό ως τεκµήριο, καθώς η τότε κρατική τηλεόραση ήταν απόλυτα ελεγχόµενη. Ο Κώστας ήταν 100% πολιτικό ζώο. Ήθελε να κάνει το πάθος του για τον κινηµατογράφο αγωνιστικό εργαλείο. Παράλληλα, κάναµε διάφορες δουλειές για βιοπορισµό, όπως κινηµατογραφικά διαφηµιστικά, ενώ είχαµε στήσει κι ένα γραφείο όπου επιµελούµασταν την έκδοση περιοδικών. Ήµασταν, όµως, απόλυτα αφοσιωµένοι στην πολιτική δράση. Η «Λαϊκή Εξουσία» συνέχισε να υπάρχει και µετά τη χούντα, πάντα σε καθαρά πολιτικό επίπεδο, αλλά, καθώς φοβόµασταν ενδεχόµενα πισωγυρίσµατα, ένα µέρος της οργάνωσης είχε διατηρηθεί σε διακριτική παρανοµία. Αυτό µας κόστισε. Το 1980 καταδικαστήκαµε σε φυλάκιση µε το νόµο 774 περί τροµοκρατίας, εγώ για δυόµισι χρόνια και ο Κώστας, ως θεωρούµενος αρχηγός τροµοκρατικής οργάνωσης, για εξίµισι. Ήταν µια πολύ δύσκολη περίοδος, αλλά το ηθικό µας δεν είχε καταβληθεί. Η επικοινωνία µας γινόταν µέσω των γραµµάτων που έφεραν την ένδειξη «Ηλέγχθη». Τα έχω κρατήσει όλα. Ύστερα από 1,5 χρόνο, κατόπιν άσκησης αναίρεσης του Αρείου Πάγου, αθωωθήκαµε και αποφυλακιστήκαµε. Δεν πρόκειται να ξεχάσω τη µέρα της αποφυλάκισης, µε περίµενε ο Κώστας στην πόρτας της φυλακής µε ένα τριαντάφυλλο, 10 κιλά πιο αδυνατισµένος, λόγω της απεργίας πείνας που είχε κάνει. Την επόµενη κιόλας µέρα παντρευτήκαµε σε µια εκκλησία δίπλα στη φυλακή. Μετά από 10 µήνες θα έρθει και η γέννηση του γιου µας, αναγκάζοντάς µας να κοιτάξουµε και το ζήτηµα της επιβίωσης. Ο Κώστας θα καταπιαστεί για τα καλά µε τη σκηνοθεσία και, στην πορεία, µε τη συγγραφή βιβλίων, ενώ εγώ θα αρχίσω να εργάζοµαι ως υπάλληλος σε µια τεχνική εταιρεία. Παράλληλα, θα του µεταδώσω και το ταξιδιωτικό µικρόβιο. Ως γυµνιστές και αντισκηνάδες, θα αλωνίσουµε όλη την Ελλάδα. Θα βρεθούµε ακόµα και στο εδώλιο του κατηγορούµενου «για παράνοµη κατασκήνωση». Βλέποντας, όµως, τη δυνατότητα για ελεύθερο κάµπινγκ να περιορίζεται, από το 1994 θα αρχίσουµε να εγκαταλείπουµε τη χώρα όλο και περισσότερο. Ο Κώστας, χωρίς να το γνωρίζει, θα δηµιουργήσει ένα φωτογραφικό αρχείο-θησαυρός. Η φωτογραφική του µηχανή θα γίνει προέκταση του σώµατός του. Του λέω: «Γιατί δεν πας στην “Ελευθεροτυπία” να δείξεις το υλικό σου;». Εκείνος πίστευε ότι δεν επρόκειτο να ασχοληθούν µαζί του. Μας άρπαξαν, όµως, από το «Έψιλον» αµέσως, ενώ από το 2000 ξεκίνησε και η συνεργασία µας µε το «Γεωτρόπιο». Είχαµε την τύχη να ασκήσουµε επαγγελµατικά αυτό που κάναµε ως χόµπι. Έχουµε γυρίσει σχεδόν 70 χώρες. Το κλείσιµο του «Γεωτρόπιου», το 2010, δεν περιόρισε στο ελάχιστο τη διάθεσή µας για περιπλάνηση ανά την Υφήλιο. Όταν το ταξίδι έχει γίνει τρόπος ζωής, δεν το εγκαταλείπεις ποτέ. 
 
ΚΩΣΤΑΣ: Η επαφή µου µε τον κινηµατογράφο θα ξεκινήσει από τη Ρώµη, όπου θα βρεθώ λίγες ηµέρες πριν από το πραξικόπηµα του 1967, θέλοντας να φτιάξω τη ζωή µου. Όντας απένταρος, θα βιοπορίζοµαι ως κοµπάρσος σε δεκάδες ταινίες γουέστερν, ενώ θα γραφτώ και στην Ακαδηµία Καλών Τεχνών. Θα επιστρέψω στην Ελλάδα το 1972, προσπαθώντας να θεµελιώσω τη «Λαϊκή Εξουσία». Ποτέ δεν πίστευα ότι µε το να ρίχνουµε στρακαστρούκες θα γινόταν κάτι. Μας ενδιέφερε ένας πολιτικός φορέας που θα συνέβαλλε στο να πέσει η χούντα. Θεωρούσα πως έπρεπε να πολεµήσω µε όπλα µου τη φωτογραφία και την κινηµατογράφηση. Έτσι προέκυψε και η παρουσία µου στην κατάληψη του Πολυτεχνείου. Ο καηµός µου, όµως, είναι πως τη στιγµή της εισβολής του τανκ στο Πολυτεχνείο είχα παρατήσει την κουρδιστή µηχανή Μπόλεξ που διέθετα στην άκρη και συνεπώς δεν είχα την τύχη να τραβήξω αυτό που τράβηξε η ολλανδική τηλεόραση. Η µεγαλύτερη πίκρα, ωστόσο, στη ζωή µου είναι η ιδιοποίηση της πνευµατικής µου ιδιοκτησίας πάνω στην ταινία του Πολυτεχνείου. Μετά τη νίκη του ΠΑΣΟΚ το 1981, είχα δώσει το δικαίωµα στην ΕΡΤ για την παρθενική τηλεοπτική της µετάδοση, υπό τον όρο να µην αλλαχτεί τίποτα. Η εικόνα, όµως, θα προβαλλόταν µε άλλους τίτλους, ενώ το κλεψίτυπο υλικό θα γινόταν χαλί για κάθε εκποµπή της κρατικής ή ιδιωτικής τηλεόρασης, χωρίς να αναφερθεί ποτέ ποιος τράβηξε αυτά τα πλάνα. Σε κάθε περίπτωση, η Μπόλεξ µου δεν πίστεψε πως όλα σταµάτησαν µε την κατάρρευση της χούντας και συνέχισε να κινηµατογραφεί. Η επιφύλαξή µας να βγει η «Λαϊκή Εξουσία» κατευθείαν στη νοµιµότητα θα µας οδηγήσει στη φυλακή. Η εµπειρία αυτή µε βοήθησε να κοιτάξω στον καθρέφτη τον εαυτό µου. Όσο και αν ακούγεται προκλητικό, δεν ταλαιπωρήθηκα. Καθώς από το διευθυντή ώς τον τελευταίο φύλακα, θεωρώντας µε αρχηγό τροµοκρατικής οργάνωσης, είχαν ένα σεβασµό στο πρόσωπό µου. Εκείνο που µε βασάνισε ήταν που στερήθηκα την αγκαλιά της Ισαβέλλας. Είχαµε προσπαθήσει να παντρευτούµε στη φυλακή, αλλά δεν µας άφηναν. Μόλις αποφυλακιστήκαµε, πάω και βρίσκω τον παπά της φυλακής και του λέω: «Αύριο θα µας παντρέψεις». Το επόµενο διάστηµα, θα ανακατευτώ µε το συνδικαλισµό, µέσω της Εταιρείας Ελλήνων Σκηνοθετών. Κάτι που µε χαντάκωσε. Είχα τόσο πολύ παθιαστεί µε αυτόν, που δεν είχα το χρόνο να ασχοληθώ µε τον κινηµατογράφο και ό,τι έκανα ήταν οικονοµικά τζουρούτικο, µε αποτέλεσµα να βλέπω τις ταινίες µου και να αναρωτιέµαι πώς είχαν τόσα λάθη. Όµως, ξέρω πως αυτά έγιναν γιατί δεν είχα την οικονοµική δυνατότητα να τα ξεπεράσω. Εκείνη η περίοδος στην οποία οφείλω πολλά είναι αυτή της «Ελευθεροτυπίας». Είναι η Ισαβέλλα που µε έσπρωξε να πάω. Εγώ είχα το σύµπλεγµα ότι ήµουν εντελώς εκτός συστήµατος. Ιδεολογικά, τα ταξίδια που κάναµε µας επηρέασαν πολύ. Αρχίζεις να έχεις µια οικουµενική µατιά για τον κόσµο που σε περιβάλλει. Παράλληλα, ακόµα και στο «Γεωτρόπιο» όλα µας τα κείµενα κατάγγελλαν τον ευδαιµονισµό, τον καταναλωτισµό, το δανεισµό. Αντιθέτως, µε την Ισαβέλλα είχαµε πάντα έναν τρόπο ζωής λιτό, αυτά που θέλαµε ήταν πολύ λίγα και προσβάσιµα. Είµαστε πιο ευτυχείς σε ένα αντίσκηνο στη Σαχάρα από ένα πολυτελές ξενοδοχείο στο Παρίσι. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, βιώνω µια κατάσταση βαθιάς κατάθλιψης. Όταν βλέπω τους ζητιάνους που περνάνε έξω από το παράθυρό µου και ψάχνουν στον κάδο για να φάνε, τρελαίνοµαι. Όµως, ξέρω πως αυτό που ζούµε σήµερα δεν γίνεται να πάει µακριά.