Ο ακτιβισμός στη λατρεία
Mια νέα γενιά μουσουλμάνων στην Ευρώπη επανανοηματοδοτεί τη γιορτή του Ραμαζανιού, συνδέοντάς την με τον αγώνα για κοινωνική δικαιοσύνη και την προστασία του περιβάλλοντος.
Κείμενο: William Barylo, Μετάφραση: Σέργιος Μήλης
Ενώ διανύουμε την περίοδο του Ραμαζανιού, ένα μήνα που είναι ευρύτερα γνωστός ως μήνας νηστείας, η αυξανόμενη ανησυχία για την περιβαλλοντική κρίση, αλλά και οι εντεινόμενοι κοινωνικοί αγώνες σε όλο τον κόσμο έχουν οδηγήσει τους μουσουλμάνους να επανεξετάσουν το βαθύτερο νόημά αυτής της γιορτής.
Για έναν αυξανόμενο αριθμό, νέων κυρίως, μουσουλμάνων, το Ραμαζάνι ερμηνεύεται ως μια ευκαιρία να αποστασιοποιηθούν από τις υλικές ανάγκες, να επανασυνδεθούν με τη φύση και την πνευματικότητα και να αναμετρηθούν με καταστροφικές συμπεριφορές για τον πλανήτη. Είναι καιρός για αντίσταση στον καταναλωτισμό και την καταπίεση.
Στη Μεγάλη Βρετανία, όλο και περισσότεροι μουσουλμάνοι συνειδητοποιούν ότι η καταναλωτική κουλτούρα υπονομεύει την ιερότητα του μήνα του Ραμαζανιού. Το 2018, μεγάλες εμπορικές φίρμες μετέτρεψαν, χωρίς κανέναν ενδοιασμό, την ιερή ώρα του Σουχούρ (suhoor) -το γεύμα πριν από την αυγή- σε πάρτι και ζήτησαν να γίνει το Ραμαζάνι σαν τα Χριστούγεννα, όσον αφορά το εμπορικό πνεύμα της γιορτής.
Κάνοντας έρευνα για τους νέους μουσουλμάνους που προσπαθούν να αλλάξουν τον κόσμο, κατέληξα στο συμπέρασμα ότι η «επανερμηνεία» του Ραμαζανιού κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος στους μουσουλμάνους της Ευρώπης. Νέοι σε ηλικία, μορφωμένοι, με πολλά προσόντα και ισχυρό κίνητρο εθελοντές δραστηριοποιούνται στις γειτονιές τους: υποστηρίζουν και βοηθούν τους άστεγους, δημιουργούν καλλιτεχνικές ομάδες και ξεκινούν εκστρατείες για την προστασία του περιβάλλοντος.
ΠΡΑΣΙΝΌ ΔΕΙΠΝΌ
Το 2018, οι μουσουλμάνοι στο Λονδίνο διοργάνωσαν ένα «Πράσινο Ιφτάρ» («Iftaar»)», το δείπνο μετά το ηλιοβασίλεμα που «σπάει» τη νηστεία της ημέρας κατά τη διάρκεια του Ραμαζανιού, χωρίς πλαστικό, απόβλητα τροφίμων ή κατανάλωση κρέατος. Μουσουλμάνοι, μαζί με πιστούς όλων των θρησκειών και άθεους συμμετείχαν στις διαδηλώσεις του Extinction Rebellion στο Λονδίνο (κοινωνικοπολιτικό κίνημα που μάχεται με ειρηνικό τρόπο ενάντια στην κλιματική αλλαγή), ενώ, τον Απρίλιο του 2019, άνοιξε το πρώτο οικολογικό τζαμί της Βρετανίας στο Κέιμπριτζ, με στόχο την αποφυγή εκπομπών άνθρακα από την περιοχή και τη συλλογή των όμβριων υδάτων.
Η Μουσουλμανική Δράση για την Ανάπτυξη και το Περιβάλλον (MADE) προωθεί την ιδέα τα τζαμιά να γίνουν φιλικά προς το περιβάλλον, ενώ η κλινική Herbal Blessing του Λονδίνου διοργανώνει εργαστήρια στην αγγλική επαρχία, για να ευαισθητοποιήσει τους μουσουλμάνους στην προστασία του περιβάλλοντος. Οι ακτιβιστές μουσουλμάνοι διατείνονται πως εμπνέονται από την κορανική έννοια της χιλάφα (khilafa), σύμφωνα με την οποία, προορισμός του ανθρώπου είναι να προστατεύει, να αποτελεί πηγή ελέους για το περιβάλλον και την κοινωνία. Η έρευνά μου έδειξε ότι, για αυτούς τους εθελοντές, το Ισλάμ είναι κάτι πολύ περισσότερο από μια θρησκεία. Το να είσαι «ριζοσπάστης» μουσουλμάνος σημαίνει να πρεσβεύεις την περιβαλλοντική και κοινωνική δικαιοσύνη. Η φροντίδα των άλλων και του πλανήτη είναι λατρευτικές πράξεις.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι το Rumi’s Cave, ένας κοινοτικός κόμβος αλληλεγγύης στο βόρειο Λονδίνο, που το 2019 φιλοξένησε επίσης ένα Πράσινο Ιφτάρ. Μικροί, ευέλικτοι, καινοτόμοι οργανισμοί όπως οι Rumi’s (εμπνευσμένοι από τον Ρουμί, τον παγκοσμίου φήμης πέρση νομικό, λόγιο και ποιητή του 13ου αιώνα), προσελκύουν νέους που θέλουν να εμπλακούν σε δράσεις στην κοινότητα. Οργανώνοντας σε τακτική βάση συσσίτια, εργαστήρια και ανοιχτές συζητήσεις, το Rumi’s Cave υπήρξε λίκνο του ισλαμικού ακτιβισμού, καθώς και της μουσουλμανικής καλλιτεχνικής σκηνής στη Βρετανία. Σε περιόδους όπου οι μουσουλμάνοι στοχοποιούνται και πέφτουν όλο και περισσότερο θύματα αποκλεισμού, οι Rumi’s είναι ένας χώρος θεραπείας, ελπίδας και αυτοεκτίμησης. Είναι ένα από τα ελάχιστα μέρη όπου μπορούν να γίνουν ανοιχτές συζητήσεις σχετικά με την ευθύνη που έχουν οι άνθρωποι να κάνουν τον κόσμο καλύτερο.
Ωστόσο, την ίδια στιγμή, το Ραμαζάνι μετατρέπεται σε σαφάρι για χρήματα, με πολλά φιλανθρωπικά ιδρύματα να υπόσχονται την ανταλλαγή δωρεών με εισιτήρια για τον Παράδεισο. Παρομοίως, οι μουσουλμάνοι επηρεαστές γνώμης στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συστήνουν στους ανθρώπους να φορούν τα καλύτερα ρούχα τους για το Ιντ, τη γιορτή που σηματοδοτεί το τέλος του Ραμαζανιού, και προσπαθούν να προωθήσουν συγκεκριμένα καλλυντικά, οι εταιρείες παραγωγής των οποίων δεν φημίζονται για την υψηλή τους βαθμολογία στην ηθική κατανάλωση. Αυτά τα παραδείγματα μουσουλμάνων που προσελκύονται από τον υπερκαταναλωτισμό είναι σύμπτωμα μιας παγκόσμιας νεοφιλελεύθερης κουλτούρας η οποία βασίζεται στη λατρεία της επίδειξης, του ατομικισμού και του ανταγωνισμού.
Οι συνεντεύξεις μου με νέους μουσουλμάνους δείχνουν ότι ορισμένοι κατανοούν ότι ο καταναλωτισμός είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου της καταπίεσης. Η κοινωνία ωθεί τις μειονότητες να προσαρμόσουν τον πολιτισμό, την πίστη, την ηθική, την εμφάνιση και την ταυτότητά τους ώστε να συμμορφωθούν με την κυρίαρχη κοινωνία. Αλλά αυτοί οι νεαροί ακτιβιστές υποστηρίζουν ότι η εμπορευματοποίηση του Ραμαζανιού ενισχύει την πεποίθηση ότι οι μουσουλμάνοι μπορούν να γίνουν δεκτοί ως μειονότητα μόνο εάν είναι καταναλωτές.
Τα τελευταία χρόνια, ένας αυξανόμενος αριθμός μελετητών και οργανώσεων τονίζει ότι το Ισλάμ, από την ίδρυσή του, υπήρξε κινητήρια δύναμη για τον τερματισμό της δουλείας, της φυλετικής υπεροχής, της καταπίεσης των γυναικών και των ταξικών προνομίων. Σε μια κοινωνία που διαπνέεται από τον ατομικισμό, την πρόσκαιρη ικανοποίηση, τον κομφορμισμό και τον υλισμό, αυτές οι πρωτοβουλίες αποθεώνουν την πνευματικότητα, την ευθυμία, τη δημιουργικότητα. Σε μια κοινωνία που κερδίζει κάνοντας τους πιο αδύναμους απαισιόδοξους, είναι χώροι ανάπτυξης και αυτοδιάθεσης. Είναι ριζοσπαστικές πράξεις αισιοδοξίας.
ΠΗΓΗ «The Coversation»/INSP.ngo
ΑΡΘΡΑ ΤΕΥΧΟΥΣ
Newsletter