24/04/2013
Η επανάσταση έµεινε ορφανή, του Ιάσονα Πιπίνη
Χωρίς τη φυσική παρουσία του Ούγκο Τσάβες το µέλλον του τσαβισµού είναι πλέον εξαιρετικά αβέβαιο.
Του Ιάσονα Πιπίνη
Tα προσωποκεντρικά καθεστώτα της Αριστεράς του λεγόµενου ποπουλίσµο (πολιτικό µοντέλο που ξεκίνησε µε τον Περόν τη δεκαετία του ’50) στη Λατινική Αµερική, µετά τον θάνατο του ηγέτη τους, κατά κανόνα καταρρέουν. Αυτό τουλάχιστον αποδεικνύει η πολιτική ιστορία των χωρών αυτών. Στην περίπτωση της Βενεζουέλας ο διάδοχος του Ούγκο Τσάβες, Νικολάς Μαδούρο, µε την οριακή του νίκη στις προεδρικές εκλογές της 14ης Απριλίου απέδειξε ότι µπορεί αν όχι να διαψεύσει τον κανόνα, να δώσει µια παράταση ζωής στη µπολιβαριανή επανάσταση.
Είναι, όµως, τελικά δυνατόν να διατηρηθεί ζωντανός ο τσαβισµός και η µπολιβαριανή επανάσταση χωρίς την φυσική παρουσία του Τσάβες; Ο ίδιος ο Ούγκο Τσάβες στη συνέντευξη που µου παραχώρησε πριν από δύο χρόνια όταν τον συνάντησα στο Καράκας, µαζί µε τη δηµοσιογράφο Αναστασία Καραπατσιά, µου είχε πει ότι «ο σοσιαλισµός ήρθε στη Βενεζουέλα για να µείνει». Στη συνέντευξη αυτή µου είπε ότι ήθελε πολύ να επισκεφθεί την Ελλάδα, αλλά δεν είχε λάβει ποτέ πρόσκληση από την κυβέρνηση, κατέκρινε τα µέτρα λιτότητας που εφαρµόζονται από την τρόικα και κατηγορούσε το καπιταλιστικό σύστηµα ως υπεύθυνο για την οικονοµική κρίση. «Μακάρι µια µέρα να µπορέσω να επισκεφθώ την Ελλάδα. Εγώ εύχοµαι στο λαό της, στην κυβέρνηση της να βρουν το δρόµο τους, γιατί όπως ξέρουµε η Ελλάδα έχει πέσει σε µια πολύ βαθιά κρίση που είναι µέρος της µεγάλης καπιταλιστικής κρίσης. Πια δεν είναι ένα φάντασµα, όπως έλεγε ο Καρλ Μαρξ. Εσύ ξέρεις πως ξεκινάει το κοµουνιστικό µανιφέστο; “Ένα φάντασµα διατρέχει την Ευρώπη. Το φάντασµα του κοµµουνισµού”. Σήµερα θα µπορούσαµε να το παραφράσουµε και να πούµε ότι “Ένας τυφώνας σαν ένα φάντασµα διατρέχει την Ευρώπη”. Η “Αποκάλυψη” διατρέχει την Ευρώπη. Είναι ο καπιταλισµός».
Ο Τσάβες ανέστησε το ποπουλίσµο
Η µπολιβαριανή επανάσταση στη Βενεζουέλα στηρίχθηκε πάνω στην ηγετική µορφή του Ούγκο Τσάβες. Με τον θάνατό του το καθεστώς που δηµιούργησε έµεινε ορφανό, αφού η πρόσφατη εκλογική νίκη του (καθόλου χαρισµατικού) διάδοχου του, µε µόλις µιάµιση µονάδα διαφορά από τον αντίπαλο του, µε τίποτα δεν µπορεί να εγγυηθεί την σταθερότητά του στο άµεσο µέλλον. Την ίδια στιγµή όµως, ορφανή έµεινε και η λεγόµενη επαναστατική Αριστερά στη Λατινική Αµερική, γεγονός που θα έχει τεράστιες πολιτικές, οικονοµικές και κοινωνικές επιπτώσεις σε πολλές χώρες. Στην περίπτωση που στο άµεσο µέλλον η µπολιβαριανή επανάσταση καταρρεύσει, θα πληγούν οικονοµικά χώρες όπως η Κούβα που κατάφερε να βγει από την αποµόνωση και ευνοήθηκε τα προηγούµενα χρόνια, κυρίως µε την αγορά φθηνού πετρελαίου από τη Βενεζουέλα και µε τις κοινές εµπορικές συµφωνίες. Σε κίνδυνο θα τεθεί και η ύπαρξη της Ένωσης Κρατών ALBA αλλά και η πολιτική συνοχή των φιλικά προσκείµενων στη Βενεζουέλα κρατών.
Ο εκλογικός θρίαµβος του Ούγκο Τσάβες στη Βενεζουέλα, το 1998, σηµατοδότησε µια αριστερή στροφή στην ευρύτερη περιοχή, και την ανάσταση του λεγόµενου ποπουλίσµο, ένα πολιτικό µοντέλο που άνθισε στη Λατινική Αµερική τη δεκαετία του ’50 και του ’60. Αν και πολλοί υποστηρίζουν ότι το ποπουλίσµο δεν πέθανε ποτέ, απλά κοιµόταν σε κάποια γωνιά της Λατινικής Αµερικής. Το ποπουλίσµο είναι ένα πολιτικό µοντέλο το οποίο βασίζεται σε έναν χαρισµατικό ηγέτη που εκλέγεται µε δηµοκρατικές διαδικασίες. Η ιδεολογία του µπερδεύει στοιχεία από τον σοσιαλισµό, τον κοµουνισµό, τον εθνικισµό, ακόµη και από τον φασισµό χωρίς όµως να είναι τίποτε από όλα αυτά. Το ποπουλίσµο είναι µια τοπική ιδιαιτερότητα, ένα µοναδικό πολιτικό φαινόµενο της Αριστεράς της Λατινικής Αµερικής, το οποίο για να αναλυθεί και να ερµηνευθεί σωστά πρέπει να κριθεί µε βάση την λατινοαµερικάνικη πραγµατικότητα και όχι µε βάση τα σύγχρονα ευρωπαϊκά πολιτικά δεδοµένα.
Εκτός από τον Χουάν Περόν στην Αργεντινή, το ποπουλίσµο εκφράστηκε µε τον Χουάν Βελάσκο Αλβαράδο στο Περού (ο οποίος υπήρξε ο µέντορας του Τσάβες) και τον Οµάρ Τορρίχος στον Παναµά. Ο ηγέτης του ποπουλίσµο συνήθως παραµερίζει πολλούς από τους δηµοκρατικούς θεσµούς και αναπτύσσει άµεση σχέση µε τον λαό, χρησιµοποιώντας παράλληλα µια αντιιµπεριαλιστική και εθνικιστική ρητορική.
Ο Τσάβες –που ενσάρκωσε πιστά αυτό το πολιτικό µοντέλο– είχε ένα µοναδικό χάρισµα να επικοινωνεί µε το λαό, ενώ κάθε Κυριακή είχε τηλεοπτική εκποµπή µε τίτλο «Αλό Πρεσιδέντε», µέσω της οποίας απευθυνόταν άµεσα στους οπαδούς-τηλεθεατές του. Παρά τις όποιες ενστάσεις, το ποπουλίσµο δεν µπορεί παρά να είναι ένα δηµοκρατικό πολιτικό µοντέλο, αφού προϋποθέτει την καθαρή νίκη του στις εκλογές. Παρά τις κατηγορίες των αντιπάλων του για δικτατορική µέθοδο διακυβέρνησης, ο ίδιος ο Τσάβες κέρδισε τέσσερις εκλογικές αναµετρήσεις –µε άνετη µάλιστα πλειοψηφία– και δύο δηµοψηφίσµατα.
Οι αντάρτες στην εξουσία
Ο Ούγκο Τσάβες στην εκπνοή του 20ού αιώνα όχι µόνο ανέστησε το πολιτικό µοντέλο του ποπουλίσµο αλλά το εξήγαγε και σε άλλες χώρες της Λατινικής Αµερικής, όπως στη Βολιβία µε τον ιθαγενή Έβο Μοράλες, στο Εκουαδόρ µε τον Ραφαέλ Κορρέα, στο Περού µε τον Ογιάντα Ουµάλα και στη Νικαράγουα µε τον Ντανιέλ Ορτέγα. Για πρώτη φορά η λεγόµενη επαναστατική Αριστερά, που τις προηγούµενες δεκαετίες ήταν υπό διωγµό από τις δεξιές κυβερνήσεις και από τις ΗΠΑ, άφησε τα όπλα, πήγε στις κάλπες και από τις κάλπες έφθασε στην εξουσία. Είναι χαρακτηριστικά τα παραδείγµατα των ανταρτών των Σαντινίστας που εγκατέλειψαν τον ένοπλο αγώνα και σήµερα κυβερνούν στη Νικαράγουα, του πρώην αντάρτη των Τουπαµάρος, Χοσέ Μουχίκα, που σήµερα είναι πρόεδρος στην Ουρουγουάη, και του πρώην αντάρτικου Κινήµατος Φαραµπούντο Μαρτί που σήµερα κυβερνάει το Ελ Σαλβαδόρ.
Ο Ούγκο Τσάβες ήρθε στο προσκήνιο για πρώτη φορά στις 4 Φεβρουαρίου του 1992, όταν έχοντας τον βαθµό του συνταγµατάρχη προχώρησε σε ένα αποτυχηµένο πραξικόπηµα εναντίον του τότε προέδρου Κάρλος Αντρές Πέρες. Η κίνησή του να αναλάβει πλήρως τις ευθύνες του µπροστά στις τηλεοπτικές κάµερες (κάτι σπάνιο για τα λατινοαµερικάνικα πολιτικά δεδοµένα) και η φυλάκισή του για δύο χρόνια τον µετέτρεψαν σε πολιτικό ήρωα, και πολύ σύντοµα κατάφερε να κατακτήσει την εξουσία. Μέσω των εκλογών αυτή τη φορά. Ο ίδιος πάντως, µέχρι πρόσφατα, κι ενώ βρισκόταν σε εξέλιξη η θεραπεία για τον καρκίνο, σε µια συνέντευξή του, διατηρούσε επιφυλάξεις για το ποιος είναι ο πλέον κατάλληλος δρόµος για την επανάσταση, ο ένοπλος δρόµος ή οι εκλογές…
ΑΡΘΡΑ ΤΕΥΧΟΥΣ
- Περιεχόμενα τεύχους #3
- Αλληλεγγύη στο πεντάγραµµο, του Γιώργου Αράπογλου
- «Γκαλερί» για τη ζωή, του Σπύρου Ζωνάκη
- Πίσω από τα κόκκινα φανάρια, του Γιώργου Αράπογλου
- Είναι δουλειά! του Σέργιου Μήλη
- Η επανάσταση έµεινε ορφανή, του Ιάσονα Πιπίνη
- Η αλληλεγγύη δεν είναι αδίκηµα, του Βασίλη Παπακριβόπουλου
- Η απώλεια της ψυχής, του Βασίλη Παπακριβόπουλου
- Καταλανική πρωτοπορία, του Μάκη Διόγου
- Δίχως εστία, δίχως πατρίδα, του Γκολεαδόρ
- Ένας γάτος που τον έλεγαν Μποµπ, της Αναστασίας Σιµιτσιάδη
- Το ηµερολόγιο ενός ανέργου. Συνέντευξη του Χριστόφορου Κάσδαγλη στο Χρήστο Αλεφάντη
- «Να µην κυριαρχήσει ο φόβος». Συνέντευξη του Γιώργου Καµίνη στη Μαρία Ψαρά
- «Αλληλεγγύη και επιστροφή στις αληθινές αξίες». Συνέντευξη του Μάρκου Κούµαρη στο Μπάµπη Πολυχρονιάδη
- «Μου πήρε µία ζωή για να βρω την ευτυχία». Συνέντευξη του Ντάστιν Χόφµαν στην Τζέιν Γκράιαµ
- Γελοιογραφία του Τάσου Αναστασίου
- Editorial του Χρήστου Αλεφάντη
- Γελοιογραφία του Βαγγέλη Χερουβείµ
- Επικοινωνία Οι αναγνώστες µας
- Γελοιογραφία του Πέτρου Ζερβού
- Παραδοξολογίες του Βαγγέλη Χερουβείµ
- Για δυνατούς λύτες της Αναστασίας Σιµιτσιάδη
- Γελοιογραφία του Μιχάλη Κουντούρη
- ΣΥΝΑΝΤΗΣΕΙΣ, του Σπύρου Ζωνάκη
- Καρέ της πόλης, του Κωστή Μπακόπουλου
- Επείγοντα Περιστατικά, του Γιώργου Μπαζίνα
- Αστικοί µύθοι, του Άγγελου Τσέκερη
- Out & About, του Νέστορα Πουλάκου
- ΦΘΗΝΟΣ ΣΚΟΥΦΟΣ, του Γιώργου Αράπογλου
- STREETNEWS, της Αναστασίας Σιµιτσιάδη
- ΠΡΟΣΩΠΑ, του Γιώργου Αράπογλου
Newsletter