02/07/2021
Ο ρυθμός της παράδοσης
Ο ελληνικής καταγωγής πρέσβης της Αυστραλίας στην Ελλάδα Arthur Spyrou και ο Αλέκος Ρούπας, δάσκαλός του στο τουμπερλέκι, μιλούν για μια φιλία γεμάτη κρουστά.
Κείμενο: Σπύρος Ζωνάκης
ΑΡΘΟΥΡ: Γεννήθηκα στην Αθήνα, στο μαιευτήριο «Έλενα», το 1971. Φύγαμε με τους γονείς μου για την Αυστραλία, όταν ήμουν τεσσάρων χρόνων. Το σπίτι μας ήταν γεμάτο ελληνική παραδοσιακή μουσική και τραγούδι. Ο πατέρας μου μού μάθαινε από μωρό τους ελληνικούς ρυθμούς, γιαννιώτικα, σμυρνέϊκα, πολίτικα τραγούδια, αλλά και ελληνική ποίηση, τον Ουράνη, τον Σολωμό. Ο ρυθμός είναι κάτι που βρίσκεται μέσα μας. Όταν αρχίζει η ζωή, αυτό που ακούς πρώτα είναι το ρυθμό της καρδιάς. Ο πατέρας μου από παιδί ήθελε να καταλάβω την Ελλάδα. Ερχόμουν κάθε χρόνο να ζήσω αυτά τα ατελείωτα ελληνικά καλοκαίρια, που σε αμολούσαν στην παραλία και σε μάζευαν μετά από… μήνες. Ο «γέρος μου», όταν είχαμε καλοκαίρι στην Αυστραλία, με έστελνε να φοιτήσω δυο τρεις μήνες στο ελληνικό σχολείο. Ήταν μαρτύριο, διότι, όταν λείπεις καιρό, κάπου σκοντάφτεις. Ήμουν ο μπουνταλάς της τάξης.
Πριν έρθω πρέσβης στην Ελλάδα, έψαχνα να βρω κάποιον να μου μάθει να παίζω ελληνικά κρουστά, συγκεκριμένα ήθελα να εστιάσω στο τουμπερλέκι, περιηγούμουν στο διαδίκτυο και δεν έβρισκα κάποιον. Ερχόμενος εδώ, μίλησα με ένα φίλο μου και του είπα πως ήθελα να μου βρει έναν καλό δάσκαλο. «Πρέπει να μιλήσεις με τον Αλέκο», με συμβούλεψε. «Είναι τρανός, ζει για τη μουσική. Άμα του έδινες μια δεύτερη ευκαιρία να είναι κάτι άλλο, πάλι κρουστά θα έπαιζε». Το πρώτο μάθημα με τον Αλέκο το κάναμε πριν από ένα χρόνο, στην αρχή του κορωνοϊού. Εγω είμαι καινούριος παίκτης των κρουστών, αλλά με τον Αλέκο ήξερα ότι θα παίξω το τουμπερλέκι. Αγάπησα πολύ τον ενθουσιασμό του. Όταν ακούς να παίζεται όμορφα το όργανο από έναν επαγγελματία που «τη βρίσκει» όταν παίζει, ενθουσιάζεσαι. Σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα θέλεις να ακούσεις και άλλο ρυθμό, να κοιτάξουμε και άλλο στιλ, να μάθουμε και άλλη τεχνογνωσία. Αυτό είναι το ωραίο με τον Αλέκο. Στο πρώτο μάθημα, δεν κάτσαμε να κάνουμε θεωρία, πήραμε τα τουμπερλέκια και αρχίσαμε με τη μία να μελετάμε τον πρώτο μας ρυθμό. Με τον Αλέκο έχουμε αναπτύξει μια φιλία και μαζί κάνουμε μια ατελείωτη ξενάγηση στην Ελλάδα, σε διαφορετικά μέρη μέσω του ρυθμού, από τον ζωναράδικο χορό της Θράκης, όπου γεννήθηκε ο πατέρας μου, ώς την Ήπειρο. Δεν νιώθεις ότι κάνεις μαθημα, όταν έχεις δάσκαλο τον Αλέκο. Παίζουμε μαζί και όσο παίζουμε μπορεί να ακούει αυτό ακριβώς που κάνεις και να σου αλλάξει κάτι, να σε βοηθήσει λίγο, να μάθεις μια καινούρια τεχνική, συνέχεια γίνεται αυτό. Μετά σταματάμε και κάνουμε λίγη ακαδημαϊκή μάθηση. Δεν περιμένει να εμπεδώσεις την ύλη. Καθώς, από την Αυστραλία δεν είχα βρει δάσκαλο, είχα προσπαθήσει να φτάσω στο τουμπερλέκι σε ένα σημείο μόνος μου.
Είχα μάθει πολλές λανθασμένες τεχνικές, και όλα αυτά άλλαξαν με τον Αλέκο. Όταν κάναμε τον ζωναράδικο χορό, μετά το μάθημα, έμπαινα στο youtube και έβλεπα να χορεύουν το χορό, ήθελα να ακούσω όλη τη μουσική. Γινόμουν κι εγώ μέρος του συγκροτήματος. Ήταν πάρα πολύ ωραία εμπειρία αυτό το ταξίδι. Ελπίζω να ανέβω στη Θράκη και να τα ζήσω όλα αυτά από κοντά. Εκεί που βρήκα δυσκολία ήταν στο να βρω ένα όμορφο, ποιοτικό τουμπερλέκι εδώ στην Ελλάδα, μια και σχεδόν όλα έρχονται από το εξωτερικό. Με το τουμπερλέκι, χάνεσαι. Σε ξεκουράζει, παίζεις ένα ρυθμό, που μπορεί να είναι και πολύπλοκος, και δεν σκέφτεσαι πλέον τι κάνεις. Είναι σαν διαλογισμός το να παίζεις έναν δύσκολο ρυθμό. Θα ήθελα να παίζω όλο και πιο πολύπλοκους ρυθμούς, να μάθω όλους τους ελληνικούς ρυθμούς και ίσως να συνεχίσουμε και σε άλλα όργανα. Συζητώντας με τον Αλέκο, του είπα: «Γιατί δεν κοιτάμε να δούμε αν μπορείς να βρεις κάποιον τρόπο να αναγεννηθεί η ελληνική παράδοση κατασκευής τουμπερλεκιού, υπάρχουν τόσο ωραίες παραδόσεις του χαλκού, του ασημιού. Να φτιάξεις ένα όργανο, υπό την επιτήρηση κάποιου ειδικού». Να κάνουμε, δηλαδή, κάτι που να μην μπορεί να το αγοράσει κάποιος αλλού, να είναι πρωτότυπο και πρώτης ποιότητας. Να αποκτήσει η Ελλάδα το εθνικό της τουμπερλέκι. Το έχει ξεκινήσει, το φτιάχνει λίγο λίγο, το να βρεις τους μαστόρους, το υλικό, δεν είναι εύκολο, γιατί είναι ακριβός ο χαλκός.
ΑΛΕΚΟΣ: Από μικρό παιδί στα Γιάννενα μπορώ να πω πως η μουσική διάλεξε εμένα κι όχι εγώ εκείνη. Συνεχώς έπιανα τον εαυτό μου να αγαπώ το ρυθμό, να χτυπάω με τα χέρια μου κάτι, το σώμα μου. Δεν μπορώ να με φανταστώ κάτι άλλο πέρα από μουσικό. Εν αρχή ην ο ρυθμός. Η ζωή ξεκινάει από τη στιγμή που χτυπάει η καρδιά. Χωρίς ρυθμό δεν γίνεται τίποτε. Από την άλλη, η ποικιλομορφία του ελληνικού χορού είναι τεράστια. Σε αυτό, βέβαια, βοήθησε και η γλώσσα. Κάποιοι ρυθμοί έχουν δημιουργηθεί από το ποιητικό κείμενο, από τη γλώσσα. Σε αντίθεση με άλλες περιοχές, στον τόπο μας έχουμε τα μονά μέτρα. Η πρώτη μου ενασχόληση με τη μουσική ήταν ως χορευτής. Χορεύω από πέντε χρονών και ήθελα όλη αυτή την εμπειρία να μπορώ να τη μεταφέρω στον μαθητή. Η διδασκαλία ήρθε σιγά σιγά.
Τελείωσα τις σπουδές μου στο ωδείο «Φίλιππος Νάκας» και μου έγινε πρόταση να διδάξω. Δεν το σκέφτηκα καθόλου. Πάντα ήθελα να αναπτύξω τις δικές μου τεχνικές στη διδασκαλία, να ξεφύγω από τον αποστειρωμένο τρόπο διδασκαλίας και να μπορώ να συνδέσω τη βιωματική μάθηση με την ακαδημαϊκή, ώστε να μεταφέρω και την παράδοση, γιατί η παράδοση δεν είναι κάτι που γράφεται μόνο στα χαρτιά, αλλά κάτι που μεταφέρεται βιωματικά. Τα μαθήματά μας με τον Θανάση βασίζονται στο πολυρυθμικό μοτίβο και το βιωματικό δρώμενο. Τα διαδικτυακά μαθήματα τα έχω αναπτύξει μέσα από τον Θανάση. Χαρη σε εκείνον γεννήθηκε σε μένα η θέληση να διδάσκω διαδικτυακά. Δεν περίμενα ότι ένα online μάθημα θα μπορούσε να έχει μία τόσο μεγάλη δυναμική. Ο Θανάσης έπαιξε πρωταρχικό ρόλο να καταρριφθεί αυτός ο μύθος. Ως μαθητής, είναι παράδειγμα προς μίμηση, κάνει ό,τι ακριβώς του λέω, μελετάει τους χρόνους, έχει συνέπεια, αποτέλεσμα. Πέρα από το τουμπερλέκι που κάνουμε ήδη, θα κάνουμε και το νταούλι που συναντάμε στο Μεσολόγγι ή στη Μακεδονία, το αραβικό τουμπερλέκι. Θα αγγίξουμε και άλλους πολιτισμούς, γιατί η μουσική και ο ρυθμός είναι μια παγκόσμια γλώσσα. Με τη μουσική δεν χρειαζόμαστε λέξεις για να επικοινωνήσουμε. Πολύ πριν γνωριστώ με τον Θανάση, θαύμαζα το ντιτζεριντού, το παραδοσιακό πνευστό μουσικό όργανο των Αβορίγινων.
Όταν ταξίδεψα στην Αυστραλία, το έπιασα για πρώτη φορά στα χέρια μου. Πήγα να το δοκιμάσω. Ήταν κάτι το μοναδικό. Προσπαθούσα να μάθω την τεχνική του, την τεχνική της κυκλικής αναπνοής (cycle breathing). Μελετούσα με έναν μοναδικό τρόπο, με καλαμάκι και νερό. Ήταν ένα όνειρο πολλών ετών να φτιάξω χειροποίητα τουμπερλέκια. Με παρότρυνε ο Θανάσης, αλλιώς δεν θα γίνονταν αυτά τα δύο όργανα που έχουμε μαζί μας. Στο μέλλον, θα έχουμε και νέα όργανα. Έχουν κατασκευαστεί με πρώτη υλη το χαλκό, είναι φτιαγμένα στο χέρι, όχι βιομηχανοποιημένα, με μία τεχνική όπου χρησιμοποιείται ένας ειδικός τόρνος, ο μασγαλότορνος. Έχει και χυτά μέρη που είναι από μπρούντζο. Δεν έχουν μείνει πολλοί μάστοροι, είναι μια τέχνη που εκλείπει. Δεν είναι εύκολο εγχείρημα. Στα άμεσα σχέδιά μου είναι αυτό το τουμπερλέκι να τελειοποιηθεί.
Αριστερά, ο κ. Αλέκος Ρούπας και, δεξιά, ο κ. Άρθουρ Σπύρου.
Αριστερά, ο κ. Αλέκος Ρούπας και, δεξιά, ο κ. Άρθουρ Σπύρου.
Φωτογραφίες: Γιάννης Ζινδριλής
https://www.alekosroupas.com/ είναι το σάιτ του κ. Αλέκου Ρούπα.
Newsletter