Shedia

EN GR

28/05/2014

«Κάθε τέλος, µια νέα αρχή». Συνέντευξη του Κώστα Ιωαννίδη στη Ντόση Ιορδανίδου

Στους κήπους της Γενναδείου Bιβλιοθήκης το κελάηδισμα των πουλιών υποδέχεται και αποχαιρετά με τον πιο γλυκό τρόπο τον επισκέπτη.
 
Φεύγοντας από την έκθεση με τον ποιητικό τίτλο «Χιλιάδες Πόρτες», σε έναν τόσο ατμοσφαιρικό χώρο όπως είναι η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη και οι κήποι της, κάθε βράδυ, ένα τέταρτο πριν κλείσει, ακούς χιλιάδες πουλιά να σε συνοδεύουν στην έξοδο, να σε αποχαιρετούν, αλλά και να σε… καλωσορίζουν. Σε έναν καινούριο κόσμο, μια καινούρια μέρα, μια καινούρια εμπειρία. Με αυτόν τον τρόπο, με μια απλή όσο και πολυσήμαντη ηχητική εγκατάσταση με τον τίτλο «Dawn Chorus», ο Κώστας Ιωαννίδης συμμετέχει στη διεθνή έκθεση που διοργανώνεται από τον μη κερδοσκοπικό πολιτιστικό οργανισμό ΝΕΟΝ σε συνεργασία με την «Whitechapel Gallery» του Λονδίνου. Μια μεγάλη έκθεση σύγχρονης τέχνης με έμπνευση τα βιβλία, αφιερωμένη στη γνώση, την παιδεία και τους καινούριους κόσμους που ανοίγουν. 
 
Από πού εμπνεύστηκες για να δημιουργήσεις αυτό το έργο με τον ήχο των πουλιών; 
 
Παρκάροντας τη μηχανή μου έξω από τη Γεννάδειο την πρώτη φορά που πήγα να επισκεφθώ τη βιβλιοθήκη για να γνωρίσω το χώρο της, με υποδέχτηκε ένα καταπληκτικό κελάηδισμα πουλιού. Και αναρωτήθηκα πώς θα μπορούσα να το χρησιμοποιήσω, να του δώσω νόημα. Η γλώσσα των πουλιών δεν έχει νόημα για εμάς, θα μπορούσα άραγε να τη νοηματοδοτήσω; 
 
Γιατί χρησιμοποιείς ως καλλιτεχνικό έργο τους ήχους… της ζωής;
 
Εδώ και πολλά χρόνια ήθελα να ξεφύγω από το καταναλωτικό αντικείμενο, να κάνω κάτι άυλο. Με βασάνιζε αυτό το θέμα, το ότι ό,τι και να κάνεις αρχίζει να μπαίνει στο πόσο κάνει, να γίνεται εμπορική συναλλαγή – όχι ότι τα ηχητικά έργα δεν πληρώνονται, αλλά δεν είναι αντικείμενα. Έκανα την πρώτη ηχητική μου εγκατάσταση στο Μοναστηράκι το 1998. Έβαλα ηχεία στην είσοδο της Αρχαίας Αγοράς και τη γύρω περιοχή, και κάθε ηχείο μετέδιδε ήχο τζιτζικιού κάθε Κυριακή του Φλεβάρη και του Μάρτη. Για μια έκθεση αργότερα, με ηχεία που χρησιμοποιούν για τη συγχρονική κολύμβηση και ακούγεται ο ήχος μόνο μέσα στο νερό, δημιούργησα μια εγκατάσταση στην πισίνα του Χίλτον, όπου ακουγόταν ένα κομμάτι από παραμύθι του Όσκαρ Γουάιλντ, ενώ στη δημοτική πισίνα του Ρότερνταμ έβαλα αντίστοιχα τον ήχο των αηδονιών μέσα στο νερό. Στο Άμστερνταμ, για μια έκθεση σχετική με την τρομοκρατία, τοποθέτησα ηχητικές εγκαταστάσεις στις τουαλέτες του κέντρου βίντεο «Montevideo», με μηνύματα επιτήρησης στα ολλανδικά και τα αγγλικά. «Παρακαλώ, μείνετε στη θέση σας, σε λίγο θα σας κάνουμε έλεγχο ταυτότητας» ή «Εγκαταλείψτε το χώρο αμέσως, υπάρχει έκτακτη ανάγκη» κ.ο.κ. 
 
 
Δημιουργική ενέργεια
 
Μίλησέ μας για το συγκεκριμένο έργο στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη… 
 
Τον Ιούνιο του 2013 είχα διαβάσει μια έρευνα της MRB σχετικά με το ποιες λέξεις εκφράζουν καλύτερα τα προσωπικά μας αισθήματα – 68,8% απογοήτευση, 58,7% οργή, 41,5% φόβος, 40% ντροπή. Ήθελα, λοιπόν, να κάνω ένα έργο και να το συνδέσω, ένα αισιόδοξο έργο, ωστόσο. Το νόημα που ήθελα να δώσω στο κελάηδισμα των πουλιών ήταν αυτό που νιώθεις ακούγοντάς τα, την αισιοδοξία που σου δημιουργεί αυτό το άκουσμα. Μια φίλη μού είχε μεταφέρει ότι το πρωινό κελάηδισμα των πουλιών συνδέεται με τη δημιουργική ενέργεια της φύσης στο καινούριο ξεκίνημα. Ψάχνοντας μετά στο  ίντερνετ σχετικά με τα πρωινά κελαηδίσματα των πουλιών, ανακάλυψα το Dawn Chorus (Η Χορωδία της Αυγής) ότι δηλαδή τα πουλιά το πρωί παθαίνουν μία έξαρση – κάτι που είναι ολόκληρο cult στην Αγγλία, ένα φαινόμενο που δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο ως τρόπος κοινωνικών σχέσεων ή ερωτικού καλέσματος των πουλιών. Τα πουλιά ξυπνάνε το πρωί και παθαίνουν μια… πλάκα, δεν εξηγείται μόνο με έναν ορνιθολογικό τρόπο, είναι μια περίεργη κατάσταση. Έχει, μάλιστα, καθιερωθεί η διεθνής ημέρα Dawn Chorus που γιορτάζεται την πρώτη Κυριακή του Μαΐου – λάτρεις των πουλιών καλούν τον κόσμο να ξυπνήσει 5-5:30 το πρωί και να ακούσει τη χορωδία των πουλιών. Είναι κάτι που το κάνει η φύση – παγκοσμίως! 
 
Πού βρήκες το υλικό σου; 
 
Ανακάλυψα από το  ίντερνετ το Cornell  Lab of Ornithology, μια τεράστια βιβλιοθήκη ήχων στις ΗΠΑ, και μου έστειλαν δωρεάν το υλικό, από τη στιγμή που προοριζόταν για εκπαιδευτικό ή καλλιτεχνικό σκοπό. Είχα, ήδη, ρωτήσει έναν έλληνα ορνιθολόγο ποια πουλιά υπάρχουν αυτή την εποχή – δεν ήθελα να βάλω σπάνια, αλλά τα πουλιά που είναι εδώ, κάθε μέρα, σπουργίτια, χελιδόνια, κοτσύφια, καρδερίνες. Τα κοτσύφια έχουν έναν χαρακτηριστικό τρόπο που κελαηδούν – ξεκινάει το ένα, σταματάει, και μετά τραγουδάει το άλλο, 50 μέτρα μακριά. Έβαλα, λοιπόν, τα ηχεία, έτσι ώστε τα κοτσύφια και οι καρδερίνες να έχουν διάλογο, ενώ σε άλλο σημείο έχω βάλει τα σπουργίτια και σε άλλο τα χελιδόνια.
 
Υπάρχουν αντιδράσεις από τα πραγματικά πουλιά; 
 
Όταν έκανα sound check υπήρχε ένα αληθινό κοτσύφι στο απέναντι δέντρο που επικοινωνούσε με το ηχείο μου, το περίμενε να τελειώσει και έλεγε εκείνο τη φράση του. Άλλα πουλάκια πλησιάζουν τα ηχεία, κάθονται πάνω τους… 
 
Τι θέλεις να σηματοδοτήσεις με αυτό το έργο;
 
 Γενικά δουλεύω με μετατοπίσεις στον ήχο –αηδόνια κάτω από το νερό, δηλαδή ο ήχος από τον αέρα μεταφέρεται στο νερό, τζιτζίκια τον χειμώνα κ.ο.κ.–, πήρα, λοιπόν, αυτό το κομμάτι του «ξυπνήματος» των πουλιών και το μετέθεσα στο κλείσιμο της έκθεσης, έτσι ώστε να σημαίνει ότι το τέλος δεν είναι τέλος, είναι μια αρχή. Αυτό είναι το σκεπτικό. Φεύγει ο κόσμος από την έκθεση και παίρνει τον ήχο μαζί του, συνεχίζεται, δεν τελειώνει, ούτε η τέχνη τελειώνει εκεί ούτε η ζωή,  και αρχίζει μια καινούρια μέρα. Το ότι με κάθε τέλος υπάρχει μια καινούρια αρχή. Και το ότι η φύση μάς το επιβεβαιώνει αυτό κάθε πρωί. 
 
 
Ώς τις 30 Ιουνίου
 
Η έκθεση σύγχρονης τέχνης «A Thousand Doors», που φιλοξενεί 30 καλλιτέχνες από 15 χώρες, πραγματοποιείται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη και τους κήπους της (Σουηδίας 61, Κολωνάκι) με ελεύθερη είσοδο, έως τις 30 Ιουνίου. Πληροφορίες www.neon.org.gr, τηλ. 2130187700. 

ΑΡΘΡΑ ΤΕΥΧΟΥΣ