Shedia

EN GR

22/11/2020

Το ραβδί της ευκολοπιστίας

Οι ασκήσεις μαγείας, πέρα από την ευθύνη που φέρουν για την πνευματική κακοποίηση παιδιών, χρεώνεται για πλήθος απατών, ενώ είναι άκρως προσοδοφόρες για ουκ ολίγους «θεραπευτές».

του Thomas Waters

Οι πιο τρομακτικές ιστορίες μαγείας είναι οι αληθινές, όπως για παράδειγμα η ιστορία μιας γυναίκας και του ενήλικου γιου της που πίστευαν ότι μία γειτόνισσά τους τούς έκανε ξόρκια για να αρρωστήσουν. Επί μήνες ανταπέδιδαν με κατάρες και διαβολικές επικλήσεις, φωνάζοντας «θάνατος στη φωτιά» και καλώντας τον Θεό να σκοτώσει τη «μάγισσα». Έφτασαν, μάλιστα, στο σημείο να πουν στην επτάχρονη κόρη της καημένης γυναίκας ότι η μητέρα της ήταν διαβολικός άνθρωπος.

Το χειρότερο είναι ότι αυτό το περιστατικό δεν εντοπίζεται στα βάθη της βρετανικής ιστορίας. Συνέβη πέρυσι, στο Λονδίνο. Απλώς μια ανισόρροπη συμπεριφορά κάποιων παρανοϊκών χριστιανών φονταμενταλιστών θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε. Ισχύει, αλλά εν μέρει. Στις μέρες μας, η πίστη στα ξόρκια, τις κατάρες και τη μαύρη μαγεία προκαλεί συχνά μεγάλο κακό. Οι αναφορές είναι διάσπαρτες, αλλά φαίνεται ότι τις τελευταίες δεκαετίες η μαγεία διαδίδεται όλο και περισσότερο όχι μόνο στο Ηνωμένο Βασίλειο, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. «Είναι ένας πολύ επικίνδυνος άντρας, παίρνει χρήματα και λέει σε οικογένειες ότι πρέπει να κόψουν τους δεσμούς μεταξύ τους». Αυτά είναι τα λόγια μιας γυναίκας από το Λέστερ, η οποία το 2018 έστειλε επιστολή στην τοπική εφημερίδα για να καταγγείλει έναν αδίστακτο θεραπευτή μέσω της πίστης. Ο θεραπευτής ειδικευόταν στη διάγνωση και θεραπεία της μαύρης μαγείας. Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς του, τα διαβολικά ξόρκια προκαλούσαν κακοτυχίες στους πελάτες του, από επιχειρηματικές αποτυχίες έως διαλυμένους γάμους, καρκίνο και κατάθλιψη.

ΕΠΙΚΕΡΔΕΙΣ ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

Το λύσιμο της μαγείας είναι προσοδοφόρο.  Ήταν αρκετά επικερδές για τον εν λόγω θεραπευτή μέσω πίστης, που έμενε στην Ινδία αλλά μετέβαινε τακτικά στο Ηνωμένο Βασίλειο για να «εξυπηρετήσει» οικογένειες στο Λέστερ, στο Μπέρμιγχαμ και αλλού. Οι θεραπείες του, όμως, εκτός από ακριβές, ήταν και καταστροφικές. Ο άντρας αυτός διέλυσε πολλές οικογένειες, κατηγορώντας κάποιο μέλος τους ότι αποτελούσε πηγή κακού και δηλητηρίαζε τη ζωή των υπολοίπων.

Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι η πίστη στις κατάρες και τη μαύρη μαγεία δεν αφορά μόνο βαθιά θρησκευόμενους ανθρώπους ή άτομα με μειονοτικό υπόβαθρο. Ο καθένας μπορεί να ξεγελαστεί, αν τα πράγματα δεν πηγαίνουν καλά και αισθάνεται απελπισμένος. Κάπως έτσι, το 2005, ένα μέντιουμ που αυτοαποκαλούνταν «αδελφή Γκρέις» ξεγέλασε μια γυναίκα από το Λέστερ και της απέσπασε το ποσό των 56.000 λιρών. Η υπόθεση ξεκίνησε με μια αθώα πρόβλεψη ταρώ, αλλά τελείωσε με την αδελφή Γκρέις να ισχυρίζεται ότι μια κατάρα θα σκότωνε το γιο και τον σύζυγο της πελάτισσάς της, αν δεν της έδινε το συγκεκριμένο ποσό. Η πίστη στις κατάρες και τα μάγια ευθύνεται για χιλιάδες μικροαπάτες. Για παράδειγμα, το 2006, περίπου 170.000 Βρετανοί έλαβαν στην ανεπιθύμητη αλληλογραφία τους μηνύματα από «μέντιουμ», τα οποία τους προέτρεπαν να αγοράσουν ισχυρά φυλαχτά που θα έφερναν καλή τύχη και θα ξόρκιζαν το κακό. Τα περισσότερα θύματα ήταν ηλικιωμένοι ή ευάλωτα άτομα και έχασαν κατά μέσο όρο 240 λίρες ο καθένας. Συνήθως, αυτές οι ιστορίες παραμένουν άγνωστες, πιθανόν επειδή τα θύματα ντρέπονται να τις αποκαλύψουν. Ένας άλλος λόγος είναι ότι η μαγεία αποτελεί ένα απόκοσμο, μυστικιστικό θέμα που δεν αρέσει στους ανθρώπους να συζητούν. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η χειρότερη πεποίθηση επικρατεί μεταξύ ορισμένων πεντηκοστιανών και ισλαμιστών εξορκιστών. Σύμφωνα με αυτούς, τα παιδιά μπορεί να είναι έχουν διαβολικές μαγικές δυνάμεις ή να κατέχονται από σατανικά πνεύματα. Αυτή η πεποίθηση οδήγησε στη δολοφονία της οκτάχρονης Βικτόρια Κλιμπιέ (Victoria Climbié) στο Λονδίνο το 2000 και άλλων πέντε παιδιών αφρικανικής καταγωγής, από το 2000 έως το 2010.

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

Το πρόβλημα της παιδικής πνευματικής κακοποίησης είναι πολύ βαθύτερο. Το Υπουργείο Παιδείας στην Αγγλία συλλέγει σχετικά στοιχεία και, μόνο για την περίοδο 2017-2018, κατέγραψε 1.630 περιστατικά «κακοποίησης παιδιών για λόγους πίστης». Ένα νούμερο που πιθανότατα υποτιμά το πρόβλημα. Εάν μελετήσουμε λίγο καλύτερα τα στοιχεία, θα δούμε ότι ορισμένες τοπικές αρχές δεν καταγράφουν κανένα περιστατικό, υποδηλώνοντας ότι αγνοούν την ύπαρξη της παιδικής πνευματικής κακοποίησης. Σαν κοινωνία, λοιπόν, μόλις που αγγίζουμε την επιφάνεια αυτού του σοβαρού προβλήματος. Νομίζω ότι η ιστορία μας δείχνει πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις επικίνδυνες μαγικές πεποιθήσεις. Δεν μιλάω για «κυνήγι μαγισσών», όπως στα χρόνια των Τυδώρ και των Στιούαρτ, στα τέλη του 1400, του 1500 και του 1600, όταν η μαγεία αποτελούσε έγκλημα που μπορούσε να σε οδηγήσει στην εκτέλεση. Η μαγεία σταμάτησε να είναι παράνομη στη Βρετανία το 1736, αλλά, κατά τη διάρκεια του 18ου και 19ου αιώνα, τεράστιος αριθμός ανθρώπων συνέχισε να πιστεύει σε αυτήν.

Μάλλον θα φαντάζεστε ότι οι άνθρωποι της Γεωργιανής (1714-1830) και της Βικτωριανής εποχής (1837-1901) δεν φοβούνταν τις μάγισσες, αλλά πολλοί από αυτούς, πραγματικά, διακατέχονταν από φόβο για αυτές. Οι εφημερίδες εκείνης της περιόδου αναφέρουν εκατοντάδες περιπτώσεις, όπου υποτιθέμενες μάγισσες δέχτηκαν επίθεση από αγριεμένα πλήθη, ξυλοκοπήθηκαν, μαχαιρώθηκαν, εκφοβίστηκαν, κακοποιήθηκαν και, σε κάποιες περιπτώσεις, δολοφονήθηκαν. Κι όλα αυτά δεν συνέβησαν στην επαρχία. Οι φερόμενες ως μάγισσες δέχτηκαν επιθέσεις σε βιομηχανικές πόλεις, όπως στο Σέφιλντ το 1802, στο Μάντσεστερ το 1826, στο Λιντς το 1828 και στο Γουόρινγκτον το 1876. Σε ολόκληρη τη Βρετανία χιλιάδες μελλοντολόγοι και μάγοι, γνωστοί και ως «τσαρλατάνοι», έβγαζαν τα προς το ζην πουλώντας φυλαχτά και τελετουργικά αντικείμενα κατά της μαγείας. Το 1850 ζούσαν στο Λιντς τουλάχιστον τρεις λευκοί μάγοι, ενώ το Ντέραμ, εκτός από τον καθεδρικό ναό και το πανεπιστήμιο, διέθετε και τέσσερις σοφές γυναίκες που θεράπευαν τα μάγια. Αυτή η παράξενη κουλτούρα μαγείας υποχώρησε σημαντικά στα τέλη του 1800 και στις αρχές του 1900, αλλά όχι επειδή οι Βρετανοί έγιναν ξαφνικά εξυπνότεροι ή πιο μορφωμένοι. Η αλλαγή έγινε γιατί η αστυνόμευση έγινε επαγγελματική και επεκτάθηκε. Οι αρχές σταμάτησαν την καταδίωξη των υποτιθέμενων μαγισσών και άρχισαν να συλλαμβάνουν τους θεραπευτές που προέτρεπαν τους απλούς ανθρώπους να πιστεύουν στη μαγεία.

ΜΑΓΙΚΗ ΕΞΑΛΕΙΨΗ

Από αυτό μπορούμε να μάθουμε κάτι: με αστυνόμευση και νόμους, και ίσως με λίγες μυστικές ενέργειες, μπορούμε, αν όχι να τις εξαλείψουμε εντελώς, τουλάχιστον να περιορίσουμε σημαντικά τις επικίνδυνες μαγικές πεποιθήσεις. Θα μπορούσαμε, επίσης, να ποινικοποιήσουμε τις ψευδείς κατηγορίες για μαγεία, ακολουθώντας το παράδειγμα χωρών όπως το Μαλάουι και η Ινδία, οι οποίες θέσπισαν αντίστοιχους νόμους το 2018. Παρότι η μαγεία συνδέεται σήμερα κατά κύριο λόγο με την απάτη, την κακοποίηση και τη βία, δεν νομίζω ότι έχει μόνο αρνητικά στοιχεία. Δεκάδες χιλιάδες σύγχρονοι Βρετανοί αυτοπροσδιορίζονται ως μάγοι (Γουικανοί, δρυίδες, παραδοσιακοί μάγοι κ.λπ..). Πρόκειται για εξαιρετικά καλούς ανθρώπους,  έχουν περιβαλλοντική συνείδηση, είναι προοδευτικοί και φεμινιστές. Κάποιοι από τους Αμερικανούς ομόλογούς τους, μερικές φορές, ρίχνουν κατάρες ή κάνουν ξόρκια σε πολιτικούς που αντιπαθούν. Δεν πιστεύω στη μαγεία, αλλά θεωρώ ότι κάτι τέτοιο δεν είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο.

Από την άλλη, είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπίσουμε τους πνευματικούς θεραπευτές που κερδίζουν τα προς το ζην προσφέροντας διάφορα είδη μαγικών υπηρεσιών, από την πρόβλεψη του μέλλοντος ως τον καθαρισμό των σπιτιών από πνεύματα και την απομάκρυνση της κατάρας. Σήμερα, υπάρχουν, ενδεχομένως, δεκάδες χιλιάδες τέτοιοι τύποι στο Ηνωμένο Βασίλειο, οι οποίοι διαφημίζουν τις σκοτεινές υπηρεσίες τους στο διαδίκτυο ή σε απόρρητες μικρές αγγελίες. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, η Βρετανία έχει περισσότερους πνευματικούς και «συμπληρωματικούς» θεραπευτές από παθολόγους. Οι σύγχρονοι πνευματικοί θεραπευτές προέρχονται από κάθε λογής θρησκεία και υπόβαθρο: Ινδουιστές θεραπευτές Αγιουρβέδα, μουσουλμάνοι μυστικιστές, χριστιανοί εξορκιστές, ακόλουθοι της αφρικανικής μαγείας από την Καραϊβική, αναγνώστες αύρας και καθαριστές ενέργειας. Υπάρχουν, επίσης, λευκοί μάγοι, οι οποίοι έχουν αναβιώσει, επιλεκτικά, ένα είδος λευκής μαγείας που υπήρχε στη Βρετανία από την Αγγλοσαξονική περίοδο έως τα μέσα του 20ού αιώνα. Τι συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε από τη δραστηριότητά τους; Προφανώς, δεν είναι σωστό να εκφοβίζουν τους ανθρώπους και να τους αποσπούν χιλιάδες λίρες για να σπάσουν τις υποτιθέμενες κατάρες. Και είναι τρομακτικό να δημιουργούν διαμάχες και προστριβές κατηγορώντας έναν (αθώο) άνθρωπο ότι έχει κάνει μάγια σε κάποιον άλλο. Είναι, επίσης, απαράδεκτο και γελοίο να ισχυρίζονται ότι θεραπεύουν τα πάντα, από τη μαγεία έως την κατάθλιψη, με «ποσοστό επιτυχίας 100%», όπως έκανε ένα μέντιουμ από το Τσόρλτον του Μάντσεστερ το 2010 (ευτυχώς, η Αρχή των Διαφημιστικών Προτύπων του Ηνωμένου Βασιλείου απαγόρευσε παρόμοιες διαφημίσεις στο μέλλον).

ΘΑΥΜΑΤΟΥΡΓΗ ΠΙΣΤΗ

Ωστόσο, τι γίνεται με εκείνους που αποδιώχνουν την αρνητική ενέργεια ή τους λευκούς μάγους που δεν τάζουν παράλογα πράγματα και χρεώνουν 100 λίρες για δύο τελετές άρσης της κατάρας; Ή με τους πνευματικούς θεραπευτές που πουλάνε στο διαδίκτυο θυμιάματα, βότανα ή άλατα μπάνιου για καθαρισμό από κάθε κατάρα (και όμως) για 20 λίρες; Η πίστη είναι ισχυρή και το φαινόμενο του «εικονικού φαρμάκου» πραγματικό. Η πίστη και η θετική σκέψη μπορούν να κάνουν πραγματικά θαύματα. Κάποιοι θεωρούν ότι τα μαγικά τελετουργικά έχουν θεραπευτικά αποτελέσματα στην ψυχολογία μας, όπως άλλωστε έχουν παρατηρήσει και ανθρωπολόγοι που μελετούν ξένους πολιτισμούς. Το ίδιο ισχύει και στη σύγχρονη Βρετανία. Επομένως, ίσως δεν πειράζει να υπάρχουν και κάποιοι που ζουν από τη μαγεία, εφόσον δεν πυροδοτούν εντάσεις, δεν υπερχρεώνουν τους πελάτες τους και ξεκαθαρίζουν από την αρχή ότι οι μέθοδοί τους βασίζονται στην πίστη και αποτελούν συμπλήρωμα και όχι υποκατάστατο της ορθολογικής σκέψης και της επιστημονικής ιατρικής.

Πηγή: «Big Issue North»/INSP.ngo

#85 (Οκτώβριος 2020)